Triết Học Tự Nhiên - Logic Hình Thức; PP Nghiên Cứu Khoa Học

"Nghiên cứu Triết học trong khoa học tự nhiên chẳng những giúp cho các nhà triết học hiểu biết thêm những tri thức về khoa học tự nhiên mà còn làm cho họ thấy rõ được cơ sở khoa học chính xác, khách quan để Triết học dựa vào đó khái quát thành những nguyên lý, những quy luật và những phạm trù triết học.
Đồng thời, nghiên cứu triết học trong khoa học tự nhiên sẽ giúp cho các nhà khoa học tự nhiên nhận thức và vận dụng một cách đúng đắn, sáng tạo thế giới quan duy vật biện chứng và phương pháp luận khoa học vào quá trình nghiên cứu khoa học tự nhiên, làm cho họ luôn luôn ý thức được rằng,… chỉ có trang bị cho mình những tri thức này thì họ mới có thể tiến xa hơn, đi sâu hơn vào các lĩnh vực mà họ đang và sẽ nghiên cứu. Do đó, họ mới có thể đạt được những thành tựu đáng kể trong nghiên cứu khoa học."

__ TS. Nguyễn Như Hải

🛒Góc Quảng Cáo: Anh/chị/em có nhu cầu mua Thảm dậm chân hình hoa quả và thú cưng siêu dễ thương, trang trí nhà cửa thì hãy ghé ủng hộ Shop nhé: https://shope.ee/4pthgc0uWA
📌Voucher 0H - 23H59 28/06
• Mã AFFCJ3 - Giảm 20K đơn từ 50K
📌Voucher 0H - 23H59 29/06
• Mã AFFFR1 - Giảm 20K đơn từ 50K
• Mã AFFDI - Giảm 15% tối đa 30K đơn từ 66K
📌Voucher: 0H - 23H59 30/06 (Mọi ngành hàng)
Mã AFFRA8 - Giảm 20% tối đa 25K đơn từ 50K

"Dĩ nhiên người ta không thể mong đợi các nhà triết học của hàng trăm năm trước đây phải nhìn thấy trước được sự phát triển của vật lý hiện đại hoặc thuyết tương đối. Do đó, những khái niệm mà các nhà triết học được dẫn dắt tới trong quá trình minh giải trí tuệ một thời gian dài trước đây không thể làm cho thích nghi được với các hiện tượng chỉ có thể quan sát được bằng các phương tiện kỹ thuật tinh xảo ngày nay."

__ Werner Heisenberg (1901-1976)

🛒Góc Quảng Cáo: Anh/chị/em có nhu cầu mua Thảm dậm chân hình hoa quả và thú cưng siêu dễ thương, trang trí nhà cửa thì hãy ghé ủng hộ Shop nhé: https://shope.ee/4pthgc0uWA
- Voucher 0H - 23H59 19/06 Mọi ngành hàng
Mã AFFQU88 - Giảm 25K đơn từ 50K (áp dụng shop xu hướng)
Mã AFFII72 - Giảm 15K đơn từ 50K

"Chúng ta rõ ràng vẫn còn rất xa mới có được một tập hợp chặt chẽ và đóng kín của các khái niệm để mô tả các hiện tượng sinh học. Mức độ phức tạp trong sinh học đang làm nản lòng đến nỗi hiện nay người ta không tưởng tượng được ra bất kỳ một tập hợp khái niệm nào, trong đó các mối liên kết có thể được định nghĩa một cách rõ ràng đến mức có thể có được một biểu điễn toán học."

__ Werner Heisenberg (1901-1976)

🛒Góc Quảng Cáo: Anh/chị/em có nhu cầu mua Thảm dậm chân hình hoa quả và thú cưng siêu dễ thương, trang trí nhà cửa thì hãy ghé ủng hộ Shop nhé: https://shope.ee/4pthgc0uWA

Bản chất của tư duy hình thức

"Cơ học Newton không thể hoàn thiện được; nó chỉ có thể bị thay thể bởi cái gì đó thực sự khác!"

"Bất cứ ở đâu mà các khái niệm của cơ học Newton có thể được dùng để mô tả các sự kiện trong tự nhiên, thì các định luật đó Newton phát biểu là hoàn toàn đúng đắn và không thể cải tiễn hay hoàn thiện được nữa. Nhưng các hiện tượng điện từ không thể được mô tả một cách đầy đủ bởi các khái niệm của cơ học Newton. Do đó, các thí nghiệm về trường điện từ và về các sóng ánh sáng, cùng với những phân tích lý thuyết của Maxwell, Lorentz và Einstein đã đẫn đến một hệ đóng kín mới của các định nghĩa và tiên đề có thể được biểu diễn bởi các ký hiệu toán học. Hệ thống kín này là chặt chẽ theo nghĩa hệt như hệ thống của cơ học Newton, nhưng khác một cách căn bản với hệ thống Newton."

"Rõ ràng sự tiến bộ trong khoa học không phải bao giờ cũng có thể đạt được bằng cách sử dụng những định luật đã biết về tự nhiên để giải thích các hiện tượng mới. Trong một số trường hợp, các hiện tượng mới được quan sát chỉ có thể hiểu được bằng các khái riệm mới thích ứng với hiện tượng mới này… Các khái niệm mới này lại có thể được kết nối trong một hệ thống kín và được biểu diễn bởi các ký hiệu toán học."

__ Werner Heisenberg (1901-1976)

🛒Góc Quảng Cáo: Anh/chị/em có nhu cầu mua Thảm dậm chân hình hoa quả và thú cưng siêu dễ thương, trang trí nhà cửa thì hãy ghé ủng hộ Shop nhé: https://shope.ee/4pthgc0uWA

[Ảnh hưởng của cơ học Newton đối với nền khoa học]

"Newton bắt đầu cuốn Những nguyên lý của mình bằng một cụm các định nghĩa và các tiên đề, chúng kết nối lẫn nhau tạo thành cái mà người ta gọi là một “hệ thống kín”. Mỗi khái niệm được biểu diễn bằng một ký hiệu toán học, và mối liên hệ giữa các khái niệm khác nhau được biểu diễn bằng các phương trình toán học được thể hiện thông qua các ký hiệu. Hình ảnh toán học của hệ bảo đảm để các mâu thuẫn không thể xuất hiện trong hệ thống. Theo cách đó, những chuyển động khả dĩ của các vật thể dưới ảnh hưởng của các lực tác dụng sẽ được biểu diễn bởi nghiệm của các phương trình. Hệ thống các định nghĩa và các tiên để, được viết trong một tập hợp các phương trình toán học, được xem như là mô tả một cấu trúc vĩnh cửu của tự nhiên, không phụ thuộc vào một không gian hoặc thời gian cụ thể nào. Mỗi liên kết giữa các khái niệm khác nhau trong hệ thống này chặt chẽ đến mức, nói chung, người ta không thể thay đối bất cứ một khái niệm nào trong đó mà lại không phá hủy toàn bộ hệ thống. Vì lý do này mà trong một thời gian đài hệ thống Newton được coi như là hệ thống cuối cùng và nhiệm vụ đặt ra trước các nhà khoa học sau này dường như chỉ đơn giản là mở rộng cơ học Newton thành các lĩnh vực rộng hơn của kinh nghiệm. Sự thực thì vật lý học đã phát triển theo các đường hướng này trong khoảng hai thế kỷ.
+ Từ lý thuyết chuyển động của các chất điểm, người ta có thể để dàng chuyển sang nghiên cứu cơ học vật rắn, chuyển động quay, cũng như chuyển động liên tục của chất lỏng hoặc chuyển động dao động của vật thể đàn hồi. Tất cả các phần đó của cơ học hay động lực học được phát triển dần dần trong mối liên hệ khăng khít với sự tiến bộ của toán học, đặc biệt là các phép tính vi tích phân, và các kết quả được kiểm tra bằng thí nghiệm. Âm học và thủy động lực học trở thành một bộ phận của cơ học.
+ Một ngành khoa học khác, trong đó áp dụng rộng rãi cơ học Newton, là thiên văn học. Những cải tiến của các phương pháp toán học dần dần dẫn đến việc xác định ngày càng chính xác chuyển động của các hành tinh và những tương tác của chúng.
+ Khi hiện tượng điện và từ được khám phá, các lực điện và từ được đổi chiều với các lực hấp dẫn và những tác động của chúng lên chuyển động của các vật thể lại được nghiên cứu theo các đường hướng của cơ học Newton.
+ Cuối cùng, vào thể kỷ XIX, lý thuyết về nhiệt cũng lại được quy về cơ học bởi giả thiết rằng nhiệt thực sự tạo bởi chuyển động thống kê phức tạp của các phần nhỏ nhất của vật chất. Bằng cách kết hợp các khái niệm của lý thuyết xác suất toán học với các khái niệm của cơ học Newton, Clausius, Gibbs, và Boltzmann đã chỉ ra rằng các định luật cơ bản của lý thuyết nhiệt có thể được giải thích như định luật thống kê bắt nguồn từ cơ học Newton khi áp dụng cho các hệ cơ học rất phức tạp.
Cho tới thời điểm này, chương trình xác lập bởi cơ học Newton đã được thực hiện rất nhất quán và đã dẫn tới sự hiểu biết một phạm vi rất rộng lớn của kinh nghiệm."

__ Werner Heisenberg (1901-1976)

🛒Góc Quảng Cáo: Anh/chị/em có nhu cầu mua Thảm dậm chân hình hoa quả và thú cưng siêu dễ thương, trang trí nhà cửa thì hãy ghé ủng hộ Shop nhé: https://shope.ee/4pthgc0uWA

[Hạn chế của tư duy khoa học]

"Nói chung sơ đồ thực chứng rút ra từ logic toán học là quá hẹp trong việc mô tả tự nhiên, một sự mô tả nhất thiết phải dùng đến các từ và các khái niệm chỉ được định nghĩa một cách mơ hồ."

"Chúng ta không bao giờ có thể biết trước những giới hạn nào sẽ được áp đặt cho khả năng áp dụng của một số khái niệm khi mở rộng tri thức của chúng ta vào các vùng xa xôi của tự nhiên, mà ta chỉ có thể thâm nhập vào đó bằng các phương tiện được chế tạo một cách công phu nhất. Do đó, trong quá trình thâm nhập, chúng ta đôi khi buộc phải sử dụng những khái niệm theo cách không được biện minh và chứa đựng những điều vô nghĩa. Việc khăng khăng bám lấy định đề về sự sáng tỏ hoàn toàn về mặt logic sẽ khiến cho khoa học không thể vận hành được."

"Khi chúng ta biểu điễn một nhóm các mối liên kết bằng một tập hợp chặt chẽ và đóng kín của các khái niệm, các tiên để, các định nghĩa và các định luật, đến lượt mình, những thứ này lại được biểu điển bằng một sơ đỗ toán học, thực tế là chúng ta đã tách riêng và lý tưởng hóa nhóm các liên kết này với mục đích để làm cho rõ rằng và dễ hiểu hơn. Nhưng cho dù có đạt được một sự rõ ràng trọn vẹn theo cách này đi nữa, thì cũng không biết được tập hợp các khái niệm này mô tả thực tại một cách chính xác như thể nào."

__ Werner Heisenberg (1901-1976)

🛒Góc Quảng Cáo: Anh/chị/em có nhu cầu mua Thảm dậm chân hình hoa quả và thú cưng siêu dễ thương, trang trí nhà cửa thì hãy ghé ủng hộ Shop nhé: https://shope.ee/4pthgc0uWA

"Một số phát biểu của triết học cỗ đại khá gần với những phát biểu của khoa học hiện đại. Điều này đơn giản chứng tỏ người ta có thể tiến được rất xa bằng cách kết hợp kinh nghiệm thông thường về tự nhiên mà chúng ta có được khi không có sự trợ giúp của thực nghiệm với những nỗ lực không mệt mỏi nhằm đạt được một trật tự logic nào đó trong kinh nghiệm này để hiểu nó từ những nguyên lý chung."

__ Werner Heisenberg (1901-1976)

🛒Góc Quảng Cáo: Anh/chị/em có nhu cầu mua Thảm dậm chân hình hoa quả và thú cưng siêu dễ thương, trang trí nhà cửa thì hãy ghé ủng hộ Shop nhé: https://shope.ee/4pthgc0uWA

“Cái mà chúng ta quan sát được không phải là chính bản thân tự nhiên mà là tự nhiên được phô bày trước phương pháp truy vẫn của chúng ta.”

__ Werner Heisenberg (1901-1976)

Hằng số cơ bản

“Khi một nền văn minh sụp đổ thì cái gì sẽ bị hóa tro tàn đầu tiên? Có lẽ triết học sẽ bị tiêu diệt trước. Tại sao thế? Vì trong số các bộ môn do trí tuệ con người tạo ra, triết học là một bộ môn mỏng manh, yếu ớt nhất. Thực vậy, triết học luôn luôn bị đe dọa, luôn luôn bị ngờ vực; giá trị và lý do tồn tại của nó vì thế cũng bị lật đổ. Số kiếp của triết học là số kiếp phải tranh đấu liên miên mới có hy vọng sống.”

__ Philippe Thévenaz (1962)

Hình học siêu phi Ơclit

Hình học siêu phi Ơclit - hình học Nguyễn Cảnh Toàn GS,VS toán học Nguyễn Cảnh Toàn sinh tại xã Ðông Sơn, huyện Ðô Lương, tỉnh Nghệ An - là vùng quê có truyền thống hiếu học, có nhiều người học giỏi, xuất sắc, đỗ đạt cao. Tên tuổi của ông gắn liền với nhiều công trình toán học...

Tư duy trừu tượng

“Sự giới hạn các nhận thức khoa học vào một nhóm nhỏ người làm suy yếu tinh thần triết học của một dân tộc và dẫn đến sự nghèo nàn tinh thần của nó.”

__ Albert Einstein (1879-1955)

Vòng đời

Vòng đời của một trái chanh.

Khách quan là gì?

Khách quan & chủ quan | Tạo Hóa vốn không có ý niệm về cái gọi là khách quan và chủ quan; đó chỉ là lý lẽ (ý niệm) của con người trong quá trình định vị bản thân trong mối quan hệ với thế giới. Khách quan là cái diễn ra hay tồn tại ở bên ngoài, không ph....

Mối quan hệ giữa logic hình thức với các loại hình logic khác

★ Phạm trù ★

“Phạm trù”, chữ Hán là 範疇, trong đó:

- “Phạm” là cái khuôn đúc, mở rộng nghĩa dùng để chỉ giới hạn của sự vật. Đây cũng là “phạm” trong các trường hợp sư phạm (師範), phạm vi (範圍), mô phạm (模範).

- “Trù” nghĩa ban đầu là ruộng cấy lúa, về sau được dùng thêm nghĩa là loài, chủng loại. Từ điển Thiều Chửu giảng “trù” là loài, Cơ Tử bảo vua Chu Vũ Vương những phép lớn của trời đất có chia làm chín loài, gọi là hồng phạm cửu trù 洪範九疇. “Hồng phạm cửu trù” được xem là một hiến chương để trị quốc.

Từ điển tiếng Việt do Hoàng Phê chủ biên giảng “phạm trù” là khái niệm khoa học biểu thị loại sự vật, hiện tượng hay những đặc trưng chung nhất của chúng. Hay nói cách khác, “phạm trù” là khái niệm mà thông qua đó ta giới hạn được sự vật, hiện tượng thuộc loại hay nhóm nào.
___________

Photo by Andrei J Castanha on Unsplash
★ Vui lòng không sao chép, không đăng lại nội dung này lên trang, nhóm hoặc lên nền tảng khác.

Tham khảo

GIÁO SƯ CAO CHI - "NẮNG ĐƯỢC THÌ CỨ NẮNG"
..
Sau hai mươi năm theo dõi hoạt động khoa học và nghệ thuật (qua những bài viết về khoa học bằng ngòi bút văn chương) của Cao Chi, vào năm 1983, GS. Tạ Quang Bửu đã dành cho người đàn em - bạn trẻ tài hoa của mình những lời chân thành và rất đẹp: “Cao Chi là một chuyên gia về Lý thuyết Trường Lượng tử và một nhà Toán học sâu sắc, cái gì bạn ấy viết ra cũng đều được suy tính kỹ. Những bài viết của bạn ấy dù là về các vấn đề chuyên môn cũng đẹp về nhiều mặt: Ý tứ, lời văn, tình nghĩa và trách nhiệm tương hỗ giữa người viết và người đọc”.

Chắc Giáo sư Bửu không thể ngờ được rằng gần 40 năm sau, Cao Chi mà ông từng yêu mến vẫn rong ruổi trên con đường sáng tạo mặc cho mũi tên Thời gian vô tình và nghiệt ngã luôn luôn lao về phía trước ám ảnh thế gian này.

NXB Tri thức chân thành cảm ơn Ông vì những đóng góp quý báu. Mong ông còn sức viết thì cứ viết, như Phan Khôi đã nói “Nắng được thì cứ nắng!”.
------
VẬT LÝ HIỆN ĐẠI
(GS Cao Chi)
Cuốn sách này là cuốn thứ 6 về Vật lý hiện đại. Bốn cuốn đầu tiên do Nhà xuất bản Tri thức xuất bản, cuốn thứ 5 do Nhà xuất bản Khoa học và Kỹ thuật biên tập và ấn hành.
Cuốn thứ 6 này gồm 7 chương, và cũng như các cuốn trước, nhằm mục tiêu quảng bá những vấn đề thời sự cập nhật của vật lý hiện đại. Các bạn đọc - nhất là các bạn trẻ - có thể gặp khó khăn trong việc tìm kiếm các vấn đề này trên mạng, nhưng đây lại là những vấn đề cần thiết phải tìm hiểu để cập nhật kiến thức về Vật lý hiện đại.