អក្សរសាស្រ្តខ្មែរ - Khmer literature

សូមចូលរួមរំលែកមរណទុក្ខដ៏ក្រៀមក្រំបំផុតជូនចំពោះក្រុមគ្រួសារព្រឹទ្ធវីរសិល្បករចាប៉ីដងវែងកម្ពុជា គឺលោកតា កោសល្យវោហារ គង់ ណៃ ដែលបានទទួលមរណភាពនៅមុននេះបន្តិច។ ខ្ញុំសូមបួងសួងដល់វិញ្ញាណក្ខន្ធរបស់លោកតា បានទៅកាន់ទីឋានបរមសុខតាមអំណាចបុណ្យកុសល។
ប្រភពព័ត៌មាន: សិល្បការិនី ខាត់ សុឃីម

ទូលព្រះបង្គំ សូមព្រះបរមរាជានុញ្ញាតសម្តែងនូវព្រះពរជ័យ សិរីវឌ្ឍនា បវរមហាប្រសើរថ្វាយ សម្ដេចព្រះមហាក្សត្រីនរោត្តម មុនិនាថ សីហនុ ព្រះវរាជមាតាជាតិខ្មែរក្នុងសេរីភាពសេចក្តីថ្លៃថ្នូរ និងសុភមង្គល ក្នុងព្រះរាជវរោកាសជយាភិរម្យនៃព្រះរាជពិធីបុណ្យចម្រើនព្រះជន្មគម្រប់៨៨ ព្រះ វស្សា យាងចូល ៨៩ព្រះវស្សា។
សូមសម្តេចព្រះមហាក្សត្រីព្រះវររាជមាតាជាតិខ្មែរ
ជាទីគោរពសក្ការៈដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់បំផុត សូមព្រះអង្គបានប្រកបដោយ ព្រះបរមសុខគ្រប់ប្រការ និងព្រះជន្មាយុយឺនយូរ។
រូបភាពឯកសារ: ក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈ

តែងសេចក្តីអត្ថាធិប្បាយបែបពន្យល់✍️
ប្រធាន: សុភាសិតមួយពោលថា "សង្ឃផ្គង់វិន័យ ស្រីផ្គង់មារយាទ"។ ចូរពន្យល់សុភាសិតនេះ ព្រមទាំងលើកឧទាហរណ៍នៅក្នុងសង្គម និង អក្សរសិល្ប៍រឿងទុំទាវមកបញ្ជាក់។
ស្រាវជ្រាវនិងចែករំលែក: សឿន ពិសិដ្ឋ

#លក្ខណៈជាតិស្តែងឡើងតាមរយៈរឿងទុំទាវ

១.អក្សរសិល្ប៍ដែលមានលក្ខណៈជាតិជាស្នាដៃបង្ហាញនូវតម្លៃពិសេសរបស់ជាតិមួយដែលខុសប្លែកពីបរទេស តាំងពីជំនឿ ទំនៀមទម្លាប់ ប្រពៃណី ទស្សនៈ ចិត្តគំនិត និងអាកប្បកិរិយាផ្សេងៗ។ គេចាត់ទុកអក្សរសិល្ប៍មានលក្ខណៈ ជាតិ គឺជាស្នាដៃអក្សរសិល្ប៍ដែលទ្រទ្រង់ព្រលឹងជាតិរបស់ជាតិឱ្យមានភាពស្ថិតស្ថេរជាអមតៈ។

២.លក្ខណៈសម្គាល់ស្នាដៃអក្សរសិល្ប៍ដែលមានលក្ខណៈជាតិ
-បង្ហាញនិងបំផុសនូវគំនិតស្នេហាជាតិមាតុភូមិ ស្មារតីតស៊ូប្រកបដោយ
ថាមពលដ៏ប្រពៃដែលពុំអាចបង្ក្រាបបាន
-បណ្តុះស្មារតីគ្រឹះ និងការពារប្រទេសក្នុងឆន្ទៈឯករាជ្យ
-បង្ហាញតួអង្គដែលពោរពេញទៅដោយចិត្តសាស្ត្រនិងលក្ខណៈជាតិ
-អ្នកនិពន្ធចេះប្រើប្រាស់យ៉ាងប៉ិនប្រសប់នូវឃ្លាប្រយោគ ពាក្យពេចន៍របស់ជាតិច្បាស់លាស់
-អ្នកនិពន្ធចេះយ៉ាងស្ទាត់ជំនាញនូវសិល្ប៍រូបារម្មណ៍ស្របតាមសោភ័ណ

ឧទាហរណ៍ លក្ខណៈជាតិក្នុងរឿងទុំទាវ
-អ្នកនិពន្ធប្រើប្រាស់ភាសាជាតិ និងទម្រង់កំណាព្យខ្មែរសម្រាប់តាក់តែងស្នាដៃ
-ឈ្មោះតួអង្គជាឈ្មោះបែបខ្មែរ (ទុំ ទាវ ពេជ្រ នោ អរជូន ម៉ឺនងួន...)
-បង្ហាញពីជីវភាពរស់នៅរបស់ប្រជារាស្ត្រខ្មែរនាសម័យលង្វែក (មុខរបរ ធ្វើស្រែចម្ការ លក់ដូរ)
-របៀបគ្រប់គ្រងសង្គមខ្មែរនាសម័យលង្វែក(ស្តេចផែនដី ស្ដេចត្រាញ់ មេគ្រួសារ)
-ការទុកដាក់កូនចៅឲ្យមានគូស្រករដោយប្រើទស្សនៈ «នំមិនធំជាងនាឡិ»
-បង្ហាញពីជំនឿ (ជឿលើការទស្សន៍ទាយ ពាក្យទំនាយគ្រូ)
-ទំនៀមទម្លាប់ប្រពៃណី (កូនប្រុសបួសរៀននៅវត្ត កូនស្រីដែលមានអាយុពេញវ័យត្រូវចូលម្លប់ បង្ហាញពីពិធីចូលស្តីដណ្តឹង ពិធីរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍ជាដើម

[...] កើតឡើងលុះធំល្មមប្រមាណ
ឆ្នាំច្រើនសោតបានម្តាយតុបតែង
យកទៅបួសរៀនចោលគ្រឿងល្បែង
ស្វះស្វែងនៅវត្តវិហារធំ។...!
+ប្រជារាស្ត្រគោរពព្រះពុទ្ធសាសនា (ទុំ ពេជ្របួស ប្រជារាស្ត្រចូលចិត្តស្តាប់លោកស្មូត្រ និងទេសនានិកក្នុងការ សាសនាខ្លះដែរ(ទុំស្មូតមន្តអាគម សារិកាលិនថោង)
+សិល្បៈ (ប្រជារាស្ត្រចេះធ្វើតោក ចេះស្ងួត ផ្លុំស្លឹក ផ្លុំប៉ី)
+ទីតាំងភូមិសាស្ត្រ (ខេត្តបាភ្នំ ខេត្តត្បូងឃ្មុំ ពោធិ៍ជើងខាល វត្តវិហារធំ)
+ធម្មជាតិដែលមានពិតនៅក្នុងស្រុកខ្មែរ
[...] មកដល់វាលវែងត្រែងដួលដុះ
ផ្តាសត្រសុសផ្លេកភ្លឺថ្លា
ដូចរូបសម្បុរពណ៌កនិដ្ឋា
ដូចផ្កាត្រែងត្រស់ស្រណោះពេក ។
មៀងមើលទឹកជ្រៅស្មៅត្រកៀត
ចិត្តបងចង្អៀតរឹងវិវេគ
ត្រកួនដូចខ្លួនបងឈប់ដេក
ឈប់ដោយម្លប់មែកត្របែកព្រៃ ។
យ៉ាបងដូចបងនាក់ឃ្លាតឆ្ងាយ
ព្រៃព្រួយមកអោយយូរឃ្លាតឃ្លៃ
ស្រងេះស្រងូតរហូតវៃ
ម្ល៉េះសមប្អូនភ័យមមៃគិត។ [....]

ស្រាវជ្រាវចែករំលែក: សឿន ពិសិដ្ឋ

#វិញ្ញាសាត្រៀមប្រឡងបាក់ឌុបឆ្នាំ២០២៤
ប្រធាន: អ្នកសិក្សាអក្សរសិល្ប៍បានលើកឡើងថា៖ "អក្សរសិល្ប៍ចលនាខេមរនិយមតែងបង្ហាញពីផ្នត់គំនិតខ្មែរ"។ ចូរពន្យល់ ដោយលើកយកអំណះអំណាងក្នុងស្នាដៃអក្សរសិល្ប៍ចលនាខេមរនិយមមកបញ្ជាក់ឱ្យបានក្បោះក្បាយ។
សិក្សាស្រាវជ្រាវ និងអធិប្បាយ: សឿន ពិសិដ្ឋ
សូមរក្សាសិទ្ធិគ្រប់យ៉ាងលើខ្លឹមសារសំណេរ។

សិក្សារឿងកុលាបប៉ៃលិន (គង់ សុខហេង)

#ប្រឡងជ្រើសរើសសិស្សពូកែទូទាំងប្រទេស
ផ្នែកអក្សរសិល្ប៍ខ្មែរ ថ្នាក់ទី១២
សម័យប្រឡង: ថ្ងៃទី២៣ ខែមេសា ឆ្នាំ២០១៨
វិញ្ញាសាទី១៖ អក្សរសិល្ប៍ខ្មែរ ថ្នាក់ទី១២
សម្រាប់ថ្ងៃទី២៥ ខែមេសា ឆ្នាំ២០១៨
រយៈពេល៖ ១៨០នាទី ពិន្ទុ៖ ១០០
ប្រធាន: មានមតិមួយបានលើកឡើងថា៖ "រឿងរាមកេរ្តិ៍ គឺជាស្នាដៃអក្សរសិល្ប៍បែបព្រាហ្មណ៍និយម ដែលបង្ហាញពីទំនាស់ដែលមាននៅក្នុងសង្គមមនុស្ស"។ ចូរពិភាក្សា ដោយលើកយកស្នាដៃអក្សរសិល្ប៍មកបញ្ជាក់។
សេចក្តីអធិប្បាយ
គ្រប់ស្នាដៃអក្សរសិល្ប៍ តែងតែលើកយកបញ្ហាមនុស្សមកចោទ និងដោះស្រាយទៅតាមសិល្ប៍វិធីរបស់អ្នលនិពន្ធ ព្រមទាំងបង្ហាញអំពីសកម្មភាពផ្សេងៗរបស់តួអង្គ ដែលតំណាងឲ្យមនុស្សនៅក្នុងសង្គមពិតជាក់ស្ដែងនាសម័យកាលណាមួយ ហើយបច្ចុប្បន្នក៏អាចនៅតែបញ្ជាក់បាន។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ អ្នកនិពន្ធក៏បានបង្ហាញអំពីបញ្ហាទំនាស់ផ្សេងៗរបស់តួអង្គដែលកើតមាននៅក្នុងដំណើររឿង ជាបញ្ហាចោទរបស់សាច់រឿងថែមទៀតផង។ ដូចនេះហើយទើបមានមតិមួយយល់ថា៖
តើមតិខាងលើនេះត្រឹមត្រូវដែរឬទេ?
ដើម្បីឈានទៅរកការពិភាក្សាមតិខាងលើឱ្យមានអត្ថន័យជ្រាលជ្រៅ ប្រកបដោយអំណះអំណាងច្បាស់លាស់ ជាបឋមយើងគប្បីសិក្សាស្វែងយល់ពីអត្ថន័យពាក្យគន្លឹះរបស់ប្រធានជាមុនសិន។ ពាក្យ "អក្សរសិល្ប៍ព្រាហ្មណ៍និយម" សំដៅលើអក្សរសិល្ប៍ដែលទទួលឥទ្ធិពលពីសាសនាព្រាហ្មណ៍ ដែលមានការគោរពទៅលើអទិទេពបីអង្គគឺ ព្រះព្រហ្ម ព្រះវិស្ណុ និងព្រះសិវ:។ ពាក្យថា "ទំនាស់" មានន័យថា ការប្រឈមមុខដាក់គ្នា រវាងកម្លាំងពីរឬច្រើនផ្ទុយគ្នា។ តាមអត្ថន័យមតិប្រធានយល់ថា រឿងរាមកេរ្តិ៍ ជាស្នាដៃអក្សរសិល្ប៍ដែលទទួលឥទ្ធិពលពីសាសនាព្រាហ្មណ៍ ដែលមានការគោរពទៅលើអទិទេពបីអង្គគឺ ព្រះព្រហ្ម ព្រះវិស្ណុ និងព្រះសិវ:។ ម្យ៉ាងវិញទៀត អក្សរសិល្ប៍ប្រភេទនេះ បានបង្ហាញពីការប្រឈមមុខដាក់គ្នារវាងសភាវៈល្អ និងសភាវៈអាក្រក់ ដែលមាននៅក្នុងសង្គមបច្ចុប្បន្ន។
អត្ថាធិប្បាយដោយ: សឿន ពិសិដ្ឋ
(នៅមានទៀត)

#ចំណេះដឹងពេលព្រឹក! តែងសេចក្តីបែបពន្យល់សុភាសិតខ្មែរ ប្រធាន: មានសុភាសិតមួយបានលើកឡើងថា៖ "វប្បធម៌រលត់ ជាតិរលាយ វប្បធម៌ពណ្ណារាយ ជាតិថ្កើងថ្កាន"។ ចូរពន្យល់សុភាសិតខាងលើនេះព្រមទាំងលើកឧទាហរណ៍មកបញ្ជាក់ឱ្យបានក្បោះក្បាយ។
@រំលេច សឿន ពិសិដ្ឋ (រក្សាសិទ្ធិស្នាដៃនេះ)

#តែងសេចក្តីត្រៀមប្រឡងបាក់ឌុប ប្រធាន: មានទស្សនៈមួយបានចែងថា៖ "អក្សរសាស្ត្ររលត់ ជាតិរលាយ អក្សរសាស្ត្រពណ្ណរាយ ជាតិថ្កើងថ្កាន"។ ចូរបកស្រាយទស្សនៈខាងលើនេះ ដោយលើកយកការវិវត្តអក្សរសិល្ប៍មកបញ្ជាក់ឲ្យបានក្បោះក្បាយ។
ប្រភពឯកសារ: លោកគ្រូ ទឹម សុខហួយ

#ប្រឡងឆមាសលើកទី១
វិញ្ញាសា: អក្សរសាស្ត្រខ្មែរ
ប្រធាន: គេលើកថា៖ "រឿងទុំទាវជាស្នាដៃអក្សរសិល្ប៍មានតម្លៃជាសកល"។ ចូរអ្នកធ្វើការបកស្រាយ ដោយលើកយកខ្លឹមសាររឿងមកបញ្ជាក់ឱ្យបានក្បោះក្បាយ។
អត្រាកំណែ
១.សេចក្តីផ្តើម (១៥ពិន្ទុ)
(៨ពិន្ទុ) ក.លំនាំបញ្ហា: រឿងទុំទាវជាវណ្ណកម្មដ៏ល្អឯកប្រសូតក្រោមស្នាព្រះហស្តរបស់ព្រះបទុមត្ថេរ ងួន សោម តែងនិពន្ធជាអត្ថបទកាព្យប្រកបដោយសម្ផស្ស ពីរោះរណ្ដំណែងណង ដែលបានបង្កប់នូវវិសេសភាពជាច្រើន ដែលបានទ្រទ្រង់តម្លៃវប្បធម៌ អរិយធម៌ ព្រមទាំងតម្លៃអប់រំដ៏ច្រើនទៀត។
(៣ពិន្ទុ) ខ.ចំណូលបញ្ហា: ដោយបានមើលឃើញអំពីតម្លៃមិនអាចកាត់ថ្លៃបាននៃស្នាដៃនេះហើយ ទើបមានមតិមួយបានលើកឡើងថា៖ "រឿងទុំទាវជាស្នាដៃអក្សរសិល្ប៍មានតម្លៃជាសកល"។
(៤ពិន្ទុ) គ.ចំណោទបញ្ហា: តើរឿងទុំទាវមានតម្លៃជាសកលយ៉ាងណាខ្លះ?
២.តួសេចក្តី (៨៥ពិន្ទុ)
(២ពិន្ទុ) ក.ឃ្លាភ្ជាប់សេចក្តី: ដើម្បីធ្វើជាមូលដ្ឋានគ្រឹះក្នុងការបកស្រាយខ្លឹមសារប្រធានឱ្យមានអត្ថន័យជ្រាលជ្រៅបាន ជាបឋមយើងគប្បីយល់ពីអត្ថន័យរបស់ពាក្យគន្លឹះប្រធានជាមុនសិន។
(៤ពិន្ទុ) ខ.ពន្យល់ពាក្យគន្លឹះ
-ស្នាដៃអក្សរសិល្ប៍: អត្ថបទអក្សរសិល្ប៍ ដែលលើកយកបញ្ហាមនុស្សមកចោទ និងដោះស្រាយតាមសិល្ប៍វិធីរបស់អ្នកនិពន្ធ។
-តម្លៃសកល: តម្លៃជាអមតៈ តម្លៃជានិរន្តរ៍ជានិច្ចរៀងទៅ។
(៤ពិន្ទុ) គ.ពន្យល់ន័យប្រធាន: មានន័យថា រឿងទុំទាវជាអត្ថបទអក្សរសិល្ប៍ដែលលើកយកបញ្ហាមនុស្សមកចោទ និងដោះស្រាយតាមសិល្ប៍វិធីរបស់អ្នកនិពន្ធ ហើយវាមានតម្លៃជាអមតៈក្នុងទឹកចិត្តប្រជាជនជារៀងរហូត។
ឃ.បំណកស្រាយប្រធាន: (៧៥ពិន្ទុ)
(៥ពិន្ទុ) +ទិដ្ឋភាពទូទៅនៃរឿងទំទាវ
-ជាស្នាដៃអក្សរសិល្ប៍ជឿនលឿន មានលក្ខណៈលេចធ្លោជាងគេក្នុងចំណោមស្នាដៃអក្សរសិល្ប៍ផ្សេងទៀត
-តែងជាកំណាព្យបទពាក្យប្រាំពីរ តាំងពីដើមដល់ចប់ដែលមានរហូតដល់មួយពាន់ហាសិបល្បះ ឬវគ្គ
-រឿងនេះបានជ្រួតជ្រាបក្នុងស្រទាប់មហាជន គ្រប់មជ្ឈដ្ឋានទាំងអស់
(៧០ពិន្ទុ) +តម្លៃជាសកលតាមរយៈរឿងទុំទាវ
១.ផ្នែកអត្ថន័យ:
-ចលនាអក្សរសិល្ប៍ខេមរនិយម មានលក្ខណៈស៊ីជម្រៅ រំលេចឱ្យឃើញពីសង្គមបរិយាកាសខ្មែរបានគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ។ ផ្នែកនយោបាយ សេដ្ឋកិច្ច សង្គមកិច្ច វប្បធម៌ ជាពិសេសបញ្ហាបរិស្ថាន។ ធនធានធម្មជាតិព្រៃឈើ សត្វព្រៃ និងមច្ឆាជាតិ។
ឧទាហរណ៍: គ្រាន់តែយើងនិយាយពីត្រីក្អុក ត្រី កុកក្រសា បេងបាយម៉ាត យើងនឹកដល់រឿងទុំទាវភ្លាម...ពិសេសអ្នកនៅឯនាយសមុទ្រ។
-លក្ខណៈអក្សរសិល្ប៍: មានស្ទើរគ្រប់ចំណុចនៃលក្ខណៈអក្សរសិល្ប៍ទាំងប្រាំបី។ ជារឿងបែបពហុលក្ខណៈនៃអក្សរសិល្ប៍ខ្មែរ។ មានតាំងពីលក្ខណៈមនុស្ស លក្ខណៈសង្គម លក្ខណៈប្រវត្តិ ជាពិសេសគឺលក្ខណៈជាតិ ដែលទ្រទ្រង់ព្រលឹងជាតិឱ្យឋិតថេរជាអមតៈ។ ក្នុងនោះរួមមាន:
+បញ្ហាជំនឿ: ខ្មែរយើងជឿទៅលើការទស្សន៍ទាយ មន្តអាគម កម្មព្រេងវាសនា
+ទំនៀមទម្លាប់: នាងទាវចូលម្លប់ (សារជាតិស្ថិតនៅក្នុងក្រអៅបេះដូងខ្មែរ)
+ប្រពៃណី: ពិធីចែចូវ ពិធីចូលស្ដីដណ្ដឹង រៀបមង្គលការខាងផ្ទះកូនស្រី...
+សិល្បៈ ខ្មែរស្រឡាញ់សិល្បៈតាំងពីស្រទាប់មហាជនថ្នាក់ទាបរហូតដល់ព្រះមហាក្សត្រ។ សិល្បៈសម័យនោះមិនសម្បូរបែបដូចបច្ចុប្បន្នទេ។ ប៉ុន្តែទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ វាឋិតថេរជាអមតៈក្នុងបេះដូងរបស់ខ្មែររាល់ថ្ងៃ។ សិល្បៈសម័យកាលណោះមានស្មូត ផ្លុំប៉ី ធ្វើតោកលក់....
-មនុស្សខ្មែរឱ្យតម្លៃទៅលើចំណេះវិជ្ជា: បណ្ឌិតទុំបានបួសរៀនសូត្រនៅវត្តវិហារធំ រួមចំណែកឆ្លុះបញ្ចាំងតួនាទីរបស់វត្តអារាម ជាកន្លែងផ្ដល់នូវវិជ្ជាជីវៈ...
-ទស្សនៈនំមិនធំជាងនាល: បានចារនៅក្នុងបេះដូងមនុស្សខ្មែរគ្រប់រូប។ ឧទាហរណ៍: កូនត្រូវស្ដាប់បង្គាប់ឪពុកម្ដាយ។ កូនណាដែលមិនស្ដាប់បង្គាប់ត្រូវសង្គមតិះដៀលថា ជាកូនអកតញ្ញូ...
-ស្នាដៃអក្សរសិល្ប៍បែបតថ: (បង្ហាញពីតថៈទាំងបួនក្នុងអក្សរសិល្ប៍)
+តថ:ពេលវេលា: កើតឡើងក្នុងសម័យសង្គមខ្មែរ គឺសម័យលង្វែក
+តថ:ទីកន្លែង: ពណ៌នាដើររើសស្រីស្អាតនៅត្បូងឃ្មុំ បាភ្នំ ពោធិ៍សាត់ បាត់ដំបង លង្វែក កំពង់ឆ្នាំង
+តថ:តួអង្គ: តួអង្គពិតនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រ...ឧទាហរណ៍: អរជូន ម៉ឺនងួន ស្តេចរាមា ទុំ ទាវ
+តថ:ព្រឹត្តិការណ៍: ព្រះរាជាមានសិទ្ធិគ្រប់គ្រងក្នុងការដើររើសស្រីស្អាត
-រឿងលោកិយសច្ចៈ ជារឿងមនុស្សនិយម។ ឧទាហរណ៍: ទោះបីជាអត្ថបទកាព្យ ព្រោះវាងាកចេញពីឥទ្ធិពលសាសនា។ អ្នកនិពន្ធឱ្យតួអង្គដោះស្រាយបញ្ហាដោយផ្អែកនូវសមត្ថភាពផ្ទាល់ខ្លួន មិនមានការអន្តរាគមន៍ពីទេវៈ ឬភាពចៃដន្យ។
-មូលបញ្ហារឿង: ការទាមទារសិទ្ធិសេរីភាពក្នុងការជ្រើសរើសគូស្រករ។ វាជាតម្រូវការដ៏ចាំបាច់ផ្នែកចិត្តសាស្ត្ររបស់យុវជនគ្រប់សម័យកាល ដើម្បីសុភមង្គលរបស់ខ្លួន។
២.ផ្នែកអត្ថរូប
-ការកំណត់ប្រធានរឿង: ដើម្បីទាក់ទាញអារម្មណ៍អ្នកអាន ដែលជាលោកទស្សនៈរបស់អ្នកនិពន្ធ។
-ប្រធានរឿងសំខាន់របស់រឿងទុំទាវ គឺរឿងស្នេហាអ្នកទាំងពីរមកចោទនិងដោះស្រាយ។ ប្រសិនបើស្នេហាត្រូវបានចាស់ទុំរឹតត្បិត ប្រដូចខ្លួនឯងទៅទុំទាវភ្លាម ម៉ែឯងដូចទុំទាវ
-ប្រភេទអត្ថបទ: មានទំហំវែងរហូតដល់មួយពាន់ហាសិបល្បះ មានរណ្ដំណែងណង មានជើងកាព្យ មានសម្ផស្សក្នុង មានសម្ផស្សក្រៅ មានសោភ័ណ ដែលអាចខាប អន្ទង អង្រួនបេះដូង អ្នកអាន អ្នកស្តាប់ ឱ្យរញ្ជួយញាប់ញ័រទៅតាមដំណើររឿង ភ្លេចអស់ទុក្ខកង្វល់ ហើយបានការអប់រំទៀត។
-ភាសា: លើកយកភាសាជាតិ គឺភាសាខ្មែរ អក្សរខ្មែរមកតាក់តែង ទ្រទ្រង់អក្សរសាស្ត្រ អក្សរសិល្ប៍ និងបង្កភាពងាយចាំបាន។ អ្នកខ្លះអាចសូត្ររឿងទុំទាវបាន។
(៥ពិន្ទុ) ង.សរុបសេចក្តី: រួមសេចក្តីមក រឿងទុំទាវពិតជាបានរក្សាតម្លៃជាសកលមិនឱ្យសាបសូន្យបានពិតប្រាកដមែន ព្រោះរឿងទុំទាវបានដិតជាប់នៅក្នុងក្រអៅបេះដូងគ្រប់មជ្ឈដ្ឋានរបស់មនុស្សក្នុងសង្គមទៅហើយ។
៣.បញ្ចប់សេចក្តី: (១៥ពិន្ទុ)
(៨ពិន្ទុ) ក.វាយតម្លៃប្រធាន: មានអត្ថន័យល្អ ក្នុងការបង្ហាញឱ្យឃើញពីតម្លៃនៃរឿងទុំទាវនៅក្នុងទឹកចិត្តប្រជាជនខ្មែរគ្រប់មជ្ឈដ្ឋាន បានរួមចំណែកបំផុសស្មារតីឱ្យកូនខ្មែរចេះថែរក្សា បំបាត់វប្បធម៌របស់ដូនតាដែលបានបង្កើតឡើង។ ជាពិសេសស្នាដៃអក្សរសិល្ប៍ខ្មែរតែម្ដង។
(៧ពិន្ទុ) ខ.មតិផ្ទាល់ខ្លួន: ដូច្នេះក្នុងនាមយើងជាសិស្សានុសិស្ស គប្បីយកចិត្តទុកដាក់សិក្សារៀនសូត្រ និងស្រាវជ្រាវពីអក្សរសិល្ប៍ខ្មែរ ហើយចូលរួមថែរក្សាឱ្យបានគង់វង្សតរៀងទៅ។
+រចនាប័ទ្ម: ៥ពិន្ទុ
ស្ទឹងត្រែង ថ្ងៃពុធ ទី២៨ ខែមីនា ឆ្នាំ២០១៨
អ្នកធ្វើ សៃ ចាន់ថា
រៀបរៀងឡើងវិញ: សឿន ពិសិដ្ឋ

#តែងសេចក្តីបែបពិភាក្សាប្រៀបធៀប
ប្រធាន: មានមតិមួយបានលើកឡើងថា៖ "សាសនាជាប្រភពនៃសេចក្តីសុខ"។ ឯមតិមួយទៀតបានលើកឡើងថា៖ "វិទ្យាសាស្រ្តទេដែលជាប្រភពនៃសេចក្តីសុខ"។ តើមតិទាំងពីរខាងលើនេះ មានទស្សនៈយ៉ាងដូចម្តេចខ្លះ? ចូរពិភាក្សា។
រៀបរៀងឡើងវិញ: សឿន ពិសិដ្ឋ
@រំលេច

#រឿងតេជោយ៉ត
-ប្រភេទរឿង៖ អត្ថបទល្ខោនបាសាក់ (នាដកអក្សរសិល្ប៍)
-ចលនា៖ ខេមរនិយម ពីព្រោះបានឆ្លុះបញ្ចាំងពីតថភាពនៃសង្គមខ្មែរនៅក្នុងសម័យឧដុង្គ
-អ្នកនិពន្ធ៖ ទី ជីហួត
-កាលកំណត់តែង៖ ១៩៨៣
-សង្គមបរិយាកាស៖ ដំណើររឿងប្រព្រឹត្តទៅនៅក្នុងសម័យឧដុង្គក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទជ័យចេស្តា គឺពេលដែលប្រទេសខ្មែរស្ថិតនៅក្នុងការទន្ទ្រានយាយីពីបរទេស និងទំនាស់ផ្ទៃក្នុងព្រះរាជវាំង
•អំពីប្រពៃទំនៀមទម្លាប់
-ការធ្វើបុណ្យទានផ្សេងៗដូចជា បុណ្យរំឭកគុណគ្រូ
-ការគោរពប្រតិបត្តិចំពោះព្រះពុទ្ធសាសនា
-ការចូលស្ដីដណ្ដឹងដោយពឹងអ្នកផ្លូវចៅមហា
-ប្រទេសមានសង្គ្រាមដែលកើតឡើងដោយសារចលនាបះបោរ បរទេស(សៀម)
-មានការប្រកាន់វណ្ណៈ រើសអើងពូជសាសន៍នៅក្នុងសង្គម
-ការគ្រប់គ្រងៈ មានព្រះមហាក្សត្រ ស្ដេចត្រាញ់ អ្នកម្នាង ឧកញ៉ា តេជោ ម៉ឺន ទ័ព រាស្ត្រ...
-ផ្នត់គំនិតៈ មានទឹកចិត្តស្នេហាជាតិ មានឆន្ទៈ មនសិការជាតិខ្ពស់
+ប្រធានរឿង៖
វីរភាពរបស់បុព្វបុរសខ្មែរក្នុងបព្វហេតុជាតិមាតុភូមិក៏ដូចជាព្រះមហាក្សត្រក្នុងកិច្ចការពារប្រាណភាពទឹក ដី។ តេជោយ៉តជាតួអង្គតំណាងឲ្យមេទ័ពខ្មែរនៅសម័យឧដុង្គដែលមានគំនិតស្រឡាញ់ជាតិ លើកតម្កើងជាតិ និងហ៊ាន ពលីជីវិតដើម្បីជាតិមាតុភូមិដែលទង្វើនេះជាគម្រូមួយគួរជាទីមោទនៈនិងស្ញប់ស្ញែងក្រៃលែង។
+មូលបញ្ហា៖
-និយាយពីការបះបោររបស់ស្ដេចសំរ៉ែ
-និយាយពីភាពឆ្លាតវៃរបស់ស្ត្រី (ជំទាវស្រែន)ក្នុងកិច្ចការជួយសង្គម(ក្ដៅស៊ីរាក់ត្រជាក់ស៊ីជ្រៅ)
-និយាយពីវិធីសាស្ត្រក្នុងការបោសសម្អាតខ្មាំងរនុកក្នុង
-និយាយពីសេចក្តីស្នេហារវាងតេជោយ៉ត និងជំទាវស្រែន
+តម្លៃអប់រំ (ឧត្តមគតិរឿង)
-បណ្តុះស្មារតីដល់កូនខ្មែរគ្រប់រូបឱ្យមានឆន្ទៈ ទឹកចិត្តស្រលាញ់ និងការពារជាតិមាតុភូមិ
មានទំនួលខុសត្រូចំពោះភារកិច្ច
-ចូលរួមលើកកម្ពស់តម្លៃស្ត្រីនៅក្នុងសង្គម
-កុំប្រកាន់វណ្ណៈ រើសអើងពូជសាសន៍
-ចេះដឹងគុណ និងតបគុណចំពោះអ្នកមានគុណ
-ប្រើចំណេះវិជ្ជានៅក្នុងផ្លូវត្រូវ យកសមត្ថភាពដែលខ្លួនមានចូលរួមកសាងសង្គមជាតិ
ស្រាវជ្រាវចែករំលែកចំណេះដឹង: សឿន ពិសិដ្ឋ

#អត្រាកំណែ
ប្រឡងឆមាសទី១ ថ្នាក់ទី១២
ពិន្ទុ:១២៥ ថ្នាក់វិទ្យាសាស្ត្រសង្គម
វិញ្ញាសា: អក្សរសាស្ត្រខ្មែរ
ប្រធាន: សម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត បានលើកឡើងថា៖ "ការធ្វេសស្មារតី ជាឧបាយនៃសេចក្តីស្លាប់"។ ចូរពន្យល់ និងលើកឧទាហរណ៍ក្នុងសង្គម និងស្នាដៃអក្សរសិល្ប៍មកបញ្ជាក់។
គម្រោងតែង
(១៥ពិន្ទុ) ១.សេចក្តីផ្តើម
(៧ពិន្ទុ) ក.លំនាំបញ្ហា: ជាទូទៅ រាល់កិច្ចការងារទាំងឡាយទាំងពួង តម្រូវឱ្យមនុស្សមានការប្រុងប្រយ័ត្នស្មារតី ការយកចិត្តទុកដាក់ប្រកបដោយទំនួលខុសត្រូវ ទោះបីកិច្ចការងារនោះធំក្តី តូចក្តី មិនត្រូវមានការប្រមាថលើការងារនោះឡើយ ព្រោះវានាំឱ្យយើងបរាជ័យ ឬធ្វើឱ្យបាត់បង់ជីវិត។
(៤ពិន្ទុ) ខ.ចំណូលបញ្ហា: អាស្រ័យហេតុនេះហើយទើបមានពំនោលមួយបានលើកឡើងថា៖ "ការធ្វេសស្មារតី ជាឧបាយនៃសេចក្តីស្លាប់"។
(៤ពិន្ទុ) គ.ចំណោទបញ្ហា:
តើប្រធានខាងលើមានអត្ថន័យយ៉ាងដូចម្ដេច?
(៨៥ពិន្ទុ) ២.តួសេចក្តី
(២ពិន្ទុ) ក.ឃ្លាភ្ជាប់សេចក្តី: ដើម្បីធ្វើជាមូលដ្ឋានគ្រឹះដ៏រឹងមាំ ក្នុងការបកស្រាយពំនោលខាងលើឱ្យមានន័យក្បោះក្បាយ និងស៊ីជម្រៅទៅបាន យើងគប្បីសិក្សាស្វែងយល់ពីអត្ថន័យពាក្យគន្លឹះមួយចំនួនជាមុនសិន។
(៥ពិន្ទុ) ខ.ពន្យល់ពាក្យគន្លឹះ
-ការធ្វេសស្មារតី: ការបាត់បង់ការពិចារណា ការប្រុងប្រយ័ត្ន ប្រហែសគំនិត
-ឧបាយនៃសេចក្តីស្លាប់: ផ្លូវគំនិតដែលនាំឱ្យបរាជ័យ ចាញ់គំនិត ចាញ់កល
(៣ពិន្ទុ) គ.ពន្យល់ន័យប្រធាន: មានន័យថា មនុស្សយើងនៅពេលបាត់បង់វិចារណញាណសម្រាប់ការត្រិះរិះពិចារណា ធ្វើឱ្យផ្លូវគំនិតរបស់យើងចាញ់កលគេ។
(៧៥ពិន្ទុ) ឃ.បំណកស្រាយប្រធាន:
(១០ពិន្ទុ) +លក្ខណៈមនុស្ស
-មនុស្សមានវិចារណញាណ មានសតិសម្បជញ្ញៈ ដើម្បីត្រិះរិះពិចារណា
-មនុស្សស្គាល់ល្អអាក្រក់ សខ្មៅ ទាបខ្ពស់
-ចេះវិភាគរកឫសគល់នៃបញ្ហា ហេតុការណ៍
-ប្រកបកិច្ចការងារតាមសម្មាអាជីវៈ
-មានសីលធម៌ គុណធម៌ ភក្តីភាព
(១៥ពិន្ទុ) +ការធ្វេសប្រហែលស្មារតី ជាឧបាយនៃសេចក្តីស្លាប់
-បាត់បង់ការប្រុងប្រយ័ត្ន
-បាត់បង់វិចារណញ្ញាណជាហេតុនាំឲឱ្យចាញ់កល់គេ បរាជ័យ
-បាត់បង់កិត្តិយស កេរ្តិ៍ឈ្មោះ និងសេចក្តីថ្លៃថ្នូរ
-បាត់បង់ទ្រព្យសម្បត្តិ
-បាត់បង់អាយុជីវិត
-បន្សល់ទុកវិប្បដិសារី
ង.អំណះអំណាងក្នុងសង្គម
-សិស្សនុសិស្សមិនប្រយ័ត្នគំនិត ធ្វេសប្រហែសស្មារតីក្នុងការធ្វើកិច្ចការ មិនខំរៀន សេពគប់មិត្តភក្តិខុស ដើរលេងច្រើន មិនចូលរៀននាំឱ្យការសិក្សាធ្លាក់ចុះ ឬប្រឡងធ្លាក់ប្រចាំខែ។
-អ្នកបើកបរយានយន្ត មិនមានស្មារតីប្រុងប្រយ័ត្ន បើកបរក្នុងស្ថានភាពស្រវឹង ឬមិនគោរពច្បាប់ចរាចរណ៍បង្កឱ្យមានគ្រោះថ្នាក់ដល់ខ្លួនឯងនិងអ្នកដទៃ។
-ប្រជាកសិករអ្នកធ្វើស្រែចម្ការ ធ្វើដំណើរទៅស្រែទាំងមេឃកំពុងតែមានភ្លៀងផ្គររន្ទះ ដោយមានការធ្វើប្រហែស្មារតីអាចបង្កឱ្យមានគ្រោះថ្នាក់ដល់អាយុជីវិត ដោយសាររន្ទះបាញ់។
(៥០ពិន្ទុ) +អំណះអំណាងក្នុងស្នាដៃអក្សរសិល្ប៍ខ្មែរ
-រឿងព្រះវេស្សន្តរជាតក តួអង្គចេតបុត្រ ខ្វះការប្រុងប្រយ័ត្ន ខ្វះពិចារណាឱ្យបានច្បាស់លាស់ពីប្រវត្តិរបស់មនុស្ស នាំឱ្យចាញ់កលតាជូជក
-រឿងធនញ្ជ័យ: កងទ័ពដែលចាប់ធនញ្ជ័យយកទៅសម្លាប់ក្នុងទន្លេ មិនមានការប្រុងប្រយ័ត្នស្មារតី ច្រៀងរាំសប្បាយតាមការបញ្ជារបស់ធនញ្ជ័យ នាំឱ្យចាញ់ល្បិចរបស់ធនញ្ជ័យ ធ្វើឱ្យធនញ្ជ័យរួចខ្លួនពីសេចក្តីស្លាប់។
-រឿងព្រះអាទិត្យថ្មីរះលើផែនដីចាស់: សហគមន៍កម្មករធាក់ស៊ីក្លូ ចាញ់ល្បិចកលរបស់លោក យ៉េង ដែលបានប្រើនយោបាយប្រជាភិថុត សន្យាថានឹងជួយជ្រោមជ្រែងសមាគមឱ្យមានជីវភាពល្អប្រសើរ ពេលដែលបានជាប់ជាតំណាងរាស្ត្រ ក៏មិនធ្វើតាមពាក្យសន្យារបស់ខ្លួន។
-រឿងតេជោយ៉ត: ស្ដេចសម្រែមិនមានភាពប្រុងប្រយ័ត្ន ចាញ់បោកក៏ល្បិចរបស់ជំទាវស្រែន ផឹកស្រាស្រវឹងបាត់បង់ស្មារតី ចាញ់កលល្បិចដែលជាស្នាដៃជំទាវស្រែន ភរិយារបស់តេជោមាស។
-រឿងទុំទាវ: ទុំផឹកស្រាស្រវឹងរហូតធ្វើឱ្យបាត់បង់ស្មារតី លែងដឹងខុសត្រូវ ឯងដឹងពីកិច្ចការងាររបស់ខ្លួនដែលត្រូវធ្វើ ចុងក្រោយត្រូវស្លាប់ខ្លួនក្រោមស្នាដៃបក្សពួក អរជូន ម៉ឺនងួន និងម្តាយនាងទាវ។
*នៅក្នុងការលើកឧទាហរណ៍ បើសិស្សលើកយកឧទាហរណ៍នៅក្នុងសង្គម ព្រមទាំងស្នាដៃអក្សរសិល្ប៍រឿងអ្វីក៏បានឱ្យបានចំនួនបី សមហេតុផលត្រូវបានពិន្ទុពេញ។
(៥ពិន្ទុ) ច.សរុបសេចក្តី: រួមសេចក្តីមក មនុស្សដែលបាត់បង់ស្មារតីធ្វេសប្រហែស បាត់បង់វិចារណញ្ញាណ ជាផ្លូវគំនិតនាំឱ្យយើងងាយចាញ់កល់អ្នកដទៃ ហើយបន្សល់ទុកវិប្បដិសារី។
(១៥ពិន្ទុ) ៣.បញ្ចប់សេចក្តី
(៨ពិន្ទុ) ក.វាយតម្លៃប្រធាន: ប្រធានខាងលើមានអត្ថន័យល្អ អង្គការដាស់តឿនក្រើនរំលឹកឱ្យមនុស្សមានស្មារតីប្រុងប្រយ័ត្ន ប្រើវិចារណញាណពិចារណាឱ្យបានច្បាស់លាស់ មុននឹងសម្រេចចិត្តអ្វីមួយ ដើម្បីបញ្ជាការសោកស្ដាយនៅពេលក្រោយ។
(៧ពិន្ទុ) ខ.មតិផ្ទាល់ខ្លួន: ក្នុងនាមយើងជាសិស្សានុសិស្ស គប្បីយកចិត្តទុកឱ្យបានល្អ ជាពិសេសត្រូវមានស្មារតីព្រមប្រយ័ត្នក្នុងការសិក្សារៀនសូត្រ ក៏ដូចជាការធ្វើកិច្ចការងារអ្វីមួយ ត្រូវប្រើគំនិតគិតឱ្យបានល្អិតល្អន់ ដើម្បីបញ្ចៀសបានគ្រោះថ្នាក់ដល់ខ្លួនឯងនិងអ្នកដទៃ។
+រចនាប័ទ្ម: ៥ពិន្ទុ
(សឿន ពិសិដ្ឋ)

ប្រធាន: សម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត មានព្រះរាជបន្ទូលថា៖ "ការធ្វេសស្មារតី ជាឧបាយនៃសេចក្តីស្លាប់"។ ចូរពន្យល់ និងលើកឧទាហរណ៍ក្នុងសង្គម និងស្នាដៃអក្សរសិល្ប៍មកបញ្ជាក់។
(បកស្រាយដោយ: សឿន ពិសិដ្ឋ )

ជាទូទៅ រាល់ការធ្វើកិច្ចការងារទាំងពួងត្រូវយកចិត្តទុកដាក់ និងមានការប្រុងប្រយ័ត្នជានិច្ច ប្រសិនបើមិនចង់មានគ្រោះថ្នាក់ ឬក៏មានបញ្ហាណាមួយកើតឡើងដោយយថាហេតុ។ សកម្មភាពបច្ចុប្បន្ន ប្រសិនបើយើងមានការធ្វើប្រហែសស្មារតីតែបន្តិចអាចបង្កឱ្យមានគ្រោះថ្នាក់បាត់បង់ជីវិតក៏មាន។ ព្រោះហេតុដូច្នោះហើយ ទើបសម្ដេចព្រះមហាសង្ឃរាជ ជួន ណាត ទ្រង់បានទូន្មានថា៖ "ការធ្វេសស្មារតី ជាឧបាយនៃសេចក្តីស្លាប់"។

តើព្រះរាជបន្ទូលរបស់សម្ដេចព្រះមហាសង្ឃរាជមានខ្លឹមសារយ៉ាងណាខ្លះ?

មុននឹងឈានចូលដល់ការបកស្រាយព្រះរាជបន្ទូលសម្ដេចព្រះមហាសង្ឃរាជ ឱ្យមានន័យជ្រុងជ្រោយ នឹងមានខ្លឹមសារពិស្តារទៅបាន យើងគប្បីស្វែងយល់អត្ថន័យពាក្យគន្លឹះរបស់គេជាមុនសិន។ ពាក្យ "ការធ្វេសស្មារតី" ន័យក្នុងទីនេះគឺការប្រហែលស្មារតី។ រីពាក្យថា "ឧបាយ" សំដៅន័យថា ផ្លូវ។ ដោយឡែកពាក្យថា "ស្លាប់" មានន័យថា បាត់បង់ជីវិត។ ដូច្នេះអត្ថន័យប្រធានចង់មានន័យថា ការធ្វេសប្រហែសស្មារតី ឬការភ្លេចភ្លាំងស្មារតីមួយពេល គឺជាផ្លូវនាំឱ្យយើងស្លាប់បាន។

ជាការពិតណាស់ ការធ្វេសប្រហែសស្មារតី និងនាំឱ្យយប់ស្លាប់បាត់បង់ជីវិតមួយរំពេច។ កិច្ចការងារអ្វីទាំងអស់ ខ្ញុំទារឱ្យមនុស្សម្នាក់ៗមានស្មារតីរឹងមាំ មានភាពស្វាហាប់ និងការគិតគូរពិចារណាឱ្យបានល្អិតល្អន់មុននឹងសម្រេចចិត្តទទួលយក ឬក៏ធ្វើអ្វីមួយដើម្បីឱ្យបានសម្រេចនូវបំណងរបស់ខ្លួន។ ស្មារតី គឺជាធាតុសំខាន់មួយរបស់មនុស្សដែលមិនអាចខ្វះបានឡើយ ប្រសិនបើមនុស្សណាម្នាក់ដែលបាត់បង់ស្មារតីហើយ នាំឱ្យមនុស្សនោះទទួលបាននូវភាពអន្តរាយ គ្រោះថ្នាក់ ឬធ្វើឱ្យមនុស្សបាត់បង់អាយុជីវិតទៅក៏ថាបាន។ គ្រប់កិច្ចការងារទាំងអស់មិនថាជាការងារនៅក្នុងស្ថាប័នរដ្ឋ ឯកជន ការសិក្សារៀនសូត្រ ការប្រកបមុខរបរចិញ្ចឹមជីវិតប្រចាំថ្ងៃ ការបញ្ជាយានយន្តគ្រប់ប្រភេទតាមដងផ្លូវ ទាមទារឱ្យមនុស្សគ្រប់រូបមានស្មារតីប្រុងប្រយ័ត្នជានិច្ចក្នុងការបំពេញកិច្ចការងារ បើពុំដូច្នោះទេ កិច្ចការងារទាំងអស់នោះពុំទទួលបានលទ្ធផល ទទួលបានភាពជោគជ័យឡើយ ផ្ទុយទៅវិញនឹងនាំឱ្យយើងទទួលបរាជ័យ ឬក៏ទទួលទុក្ខទោសត្រឡប់មកខ្លួនយើងវិញ។ នៅក្នុងទ្រឹស្ដីរបស់ព្រះពុទ្ធសាសនា ធម៌ពីយ៉ាងដែលមានឧបការៈយ៉ាងក្រៃលែងនោះគឺ សតិ និងសម្បជញ្ញៈ។ សតិ មានន័យថាការប្រុងប្រយ័ត្នមិនឱ្យភ្លេចភ្លាំង។ ចំណែក សម្បជញ្ញៈ បានសេចក្តីប្រុងប្រយ័ត្នជានិច្ច ការមិនថ្លោះធ្លោយក្នុងកិច្ចការទាំងឡាយទាំងពួង។ ប្រសិនបើបុគ្គលទាំងឡាយណាប្រាសចាកធម៌ទាំងពីរយ៉ាងនេះហើយ នឹងធ្វើឱ្យដំណើរជីវិតរបស់បុគ្គលទាំងឡាយនោះជួបវិបត្តិ ព្រមទាំងភាពបរាជ័យនៅក្នុងជីវិតរបស់ពួកគេ។ សតិ មានលក្ខណៈរក្សាបុគ្គលមិនឱ្យភ្លេចខ្លួន ចំណែកសម្បជញ្ញៈ មានលក្ខណៈឱ្យបុគ្គលដឹងខ្លួនក្នុងវេលាធ្វើ វេលានិយាយ វេលានិយាយនូវកិច្ចានុកិច្ចដែលត្រូវធ្វើ និងត្រូវនិយាយ ឬគិតនោះៗ ដើម្បីឱ្យគោលបំណងសម្រេចបាននូវប្រយោជន៍របស់ខ្លួន។

ជាក់ស្ដែង ប្រសិនបើយើងក្រឡេកទៅមើលតថភាពសង្គមបច្ចុប្បន្ននេះវិញយើងប្រាកដជាឃើញយ៉ាងប្រចក្សនឹងភ្នែក ដូចជាការបើកបរយានយន្តនៅតាមដងផ្លូវ កើតមានគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍សឹងតែរាល់ថ្ងៃ មូលហេតុចម្បងនៃគ្រោះថ្នាក់ទាំងអស់នោះ បានដើរមកពីបុគ្គលអ្នកបញ្ជាយានយន្តមានការធ្វេសប្រហែសស្មារតីនេះឯង។ ការធ្វេសប្រហែសស្មារតីរបស់អ្នកបើកបរ បណ្ដាលឱ្យខ្លួនឯងរងរបួស អាចប៉ះពាល់ដល់អាយុជីវិតរបស់អ្នកដទៃក៏មាន ពេលខ្លះទាំងអ្នកបើកបរ ជនរងគ្រោះត្រូវស្លាប់ទាំងពីរនាក់ក៏មាន។ ម្យ៉ាងវិញទៀត គ្រោះអគ្គិភ័យក៏អាចបណ្ដើរមកពីការធ្វើប្រហែសស្មារតីនេះផងដែរ ជាពិសេសក្នុងថ្ងៃចូលឆ្នាំចិន សែនឆេងម៉េង ព្រោះតែម្ចាស់ផ្ទះដាក់ចេញទៅដោយមិនបានបិទចរន្តភ្លើង។ ទន្ទឹមនឹងនេះផងដែរ ក្នុងការសិក្សារៀនសូត្រ តម្រូវឱ្យសិស្សានុសិស្សយកចិត្តទុកដាក់ ស្ដាប់គ្រូពន្យល់មេរៀន ធ្វើលំហាត់ និងហ្វឹកហាត់ឱ្យបានជាប្រចាំ ប៉ុន្តែបើពួកគាត់មានការធ្វេសប្រហែសតែបន្តិច នឹងធ្វើឱ្យលទ្ធផលនៃការសិក្សាពុំបានល្អប្រសើរ ឬក៏ពុំទទួលបានជោគជ័យ។

ដើម្បីឱ្យកាន់តែជ្រាបច្បាស់បន្ថែមទៀតនោះ ងាកទៅមើលវណ្ណកម្មស្នាដៃអក្សរសិល្ប៍ ដែលនិពន្ធឡើងដោយកវី ដែលមានទឹកដៃដ៏ប៉ិនប្រសប់ ក៏បានឆ្លុះបញ្ចាំងឱ្យឃើញអំពីការធ្វេសប្រហែសស្មារតីរបស់តួអង្គក្នុងស្នាដៃអក្សរសិល្ប៍របស់ពួកគាត់ផងដែរ។ ជាទឡ្ហីករណ៍ រឿង "ទុំទាវ" ដែលជាវណ្ណកម្មដ៏មានតម្លៃជាសកលរបស់ព្រះបទុមត្ថេរ ងួន សោម ជាស្នាដៃអក្សរសិល្ប៍ចលនាខេមរនិយម តែងនិពន្ធជាអត្ថបទកំណាព្យបទពាក្យប្រាំពីរ តាក់តែងនៅឆ្នាំមួយពាន់ប្រាំបួនរយដប់ប្រាំ បានបង្ហាញឱ្យឃើញអំពីការធ្វើប្រហែសស្មារតីរបស់តួអង្គទុំ ដោយមិនបានយកព្រះរាជសាររបស់ព្រះរាជាមកបញ្ឈប់មង្គលការ ដែលម្ដាយទាវបានរៀបចំផ្សំផ្គុំនាងទាវឱ្យទៅ ម៉ឺនងួន ជាកូនរបស់លោកចៅហ្វាយស្រុក។ ប្រការនេះហើយ ទើបបណ្ដាលឱ្យទុំមានគ្រោះថ្នាក់ដល់អាយុជីវិត ព្រោះតែការធ្វើប្រហែសស្មារតីពព្រិចភ្នែក ម្យ៉ាងវិញទៀតខ្លួនបានផឹកស្រា រហូតធ្វើឱ្យបាត់បង់ស្មារតី លែងដឹងខុសដឹងត្រូវអ្វីទាំងអស់ សូម្បីតែព្រះរាជសារក៏ទុំភ្លេចដែរ ដែលព្រះរាជសារនោះ គឺតំណាងឱ្យព្រះរាជា ឱ្យទុំយកមកដើម្បីបញ្ឈប់ពិធីមង្គលការ។

ក្នុងរយៈពេលមួយនាទី ក៏អាចឱ្យយើងទទួលបរាជ័យបានបានផង។ ទោះបីកិច្ចការងារនោះក៏ដោយ យើងត្រូវតែមានស្មារតីរឹងមាំផងដែរ កុំបីមានទស្សនៈអគតិថា កិច្ចការងារតូចតាចមិនអាចឱ្យយើងបរាជ័យនោះ ប៉ុន្តែផ្ទុយទៅវិញតោងគិតថា ដើម្បីសម្រេចការងារធំៗបាន ហើយ ទាល់តែយើងធ្វើការងារដោយយកចិត្តទុកដាក់ពីការងារតូចៗទៅ។ ការដែលយើងមានស្មារតីភ្ជាប់ខ្ជួនពិតជាមានសារៈប្រយោជន៍ និងមានតម្លៃខ្លាំងណាស់ សម្រាប់ការប្រគល់កិច្ចការងារប្រចាំថ្ងៃរបស់យើង។ យើងត្រូវមានស្មារតីមុតមាំថា ការងារតូចក្តី ការងារធំក្តី ឬធ្វើអ្វីក៏ដោយ តម្រូវឲ្យយកចិត្តទុកដាក់ឱ្យបានខ្លាំង និងគិតគូឱ្យបានគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ ហើយត្រូវមានស្មារតីគ្រប់គ្រងគ្រប់កាលៈទេសៈ និងគ្រប់ស្ថានភាពទាំងអស់ ដើម្បីឈានទៅរកការសម្រេចប្រយោជន៍អ្វីមួយ។

ដើម្បីឱ្យដឹងកាន់តែច្បាស់អំពីគោលបំណងរបស់ប្រធាន ក្នុងការឆ្លុះបញ្ចាំងឱ្យឃើញអំពីការធ្វើប្រហែសស្មារតីនាំឱ្យខ្លួនយើងទទួលបាននូវភាពអន្តរាយ ឬក៏បាត់បង់ជីវិតរបស់ខ្លួននោះ រឿងកាត់ចិត្តចោរបានយ៉ាងច្បាស់ក្រឡែត។ កម្រង​វណ្ណកម្មរឿង "ថៅកែចិត្តចោរ" ក្រោមស្នាដៃនិពន្ធ របស់លោក ពៅ យូឡេង និង អ៊ំ ឈឿន ស្ថិតក្នុងចលនាអក្សរសិល្ប៍ខេមរនិយម ដែលបានឆ្លុះបញ្ជាក់ត្រង់ពេលដែលពូហំភ្លេចខ្លួន ដោយមិនបានគិតវែងឆ្ងាយដោយព្រមទទួលលុយមួយម៉ឺនរៀលពីថៅកែចិត្តចោរ ដើម្បីដោះទុក្ខលំបាកក្រុមគ្រួសាររបស់ខ្លួន​ ណាមួយប្រពន្ធឈឺ ណាមួយម្តាយចង់ធ្វើបុណ្យ ណាមួយកូនត្រូវចូលរៀន។ ដោយពូហំសុខ​ចិត្តក្បត់ឧត្តមគតិរបស់ខ្លួន បើកឡានទៅបុកឡានថៅកែហុងលី ដើម្បីសម្លាប់ថៅកែហុងលី។ ការភ្លេចខ្លួននិងស្មារតីតែមួយភ្លេតនេះអាចនាំពូហំឱ្យទៅរកភាពវិនាសបានគឺត្រូវជាប់គុកព្រមទាំងមិនបានទទួលលុយមួយម៉ឺនរៀលពីថៅកែថែមទៀតផង។

ចំណែករឿង "តេជោយ៉ត" ជាស្នាដៃនិពន្ធរបស់លោក ទី ជីហួត សរសេរជាអត្ថបទល្ខោនបាសាក់ បានធ្វើការឆ្លុះបញ្ចាំងឱ្យឃើញអំពីការធ្វេសប្រហែសស្មារតីរបស់ស្ដេចសម្រែ ព្រមទាំងបក្សពួក ដែលជាមេបះបោរដើម្បីដណ្ដើមរាជ្យសម្បតិ្តពីព្រះបាទ ជ័យចេស្ដា ប៉ុន្តែត្រូវចាញ់ក្រោមដៃរបស់ជំទាវស្រែន ដែលជាស្ត្រីមានល្បិចកលខ្ពស់ បានយកសម្រស់របស់ខ្លួន ព្រមទាំងពាក្យសម្ដីផ្អែមល្ហែម លួងលោមស្ដេចសម្រែឱ្យចាញ់កលរបស់ខ្លួន។ ជំទាវស្រែនបានប្រើយុទ្ធសាស្ត្រឈាមត្រជាក់ មិនកាប់សម្លាប់ មិនបង្ហូរឈាមសូម្បីតែបន្តិច គឺយុទ្ធសាស្ត្រ "ក្តៅស៊ីរាក់ ត្រជាក់ស៊ីជ្រៅ" ចុងក្រោយបក្សពួកស្ដេចសម្រែត្រូវបានតេជោមាស និងតេជោយ៉តចាប់ខ្លួនបញ្ជូនទៅកាត់ទោសប្រហារជីវិតទាំងអស់។

សរុបសេចក្តីមក ការធ្វេសប្រហែសស្មារតី ពិតជាបានធ្វើឱ្យមនុស្សជួបគ្រោះមហន្តរាយ វិនាសគ្រប់យ៉ាង ទោះបីការងារនោះតូចក្តី ធំក្តី អាចផ្តល់ផលអវិជ្ជមានត្រឡប់មកវិញយ៉ាងពិតប្រាកដ។

ឆ្លងតាមរយៈការបកស្រាយអត្ថាធិប្បាយខាងលើរួចមក យើងអាចធ្វើការសន្និដ្ឋាន និងវាយតម្លៃបានថា ព្រះរាជបន្ទូលរបស់សម្ដេចសង្ឃរាជជួន ណាត ពិតជាអត្ថន័យ និងតម្លៃអប់រំយ៉ាងជ្រាលជ្រៅបំផុត ព្រោះបានបង្ហាញឱ្យឃើញអំពីគុណវិបត្តិនៃការធ្វើប្រហែសស្មារតីក្នុងកិច្ចការទាំងពួង។ ដូចនេះ ក្នុងនាមយើងជាសិក្សានុសិស្ស ត្រូវយកចិត្តទុកដាក់ឲ្យបានខ្ជាប់ខ្ជួន នឹងត្រូវមានស្មារតីឱ្យបានរឹងមាំក្នុងការសិក្សារៀនសូត្រ ក៏ដូចជាការប្រកបការងារប្រចាំថ្ងៃ ដើម្បីទទួលបានជោគជ័យ និងចៀសផុតអំពីគ្រោះមហន្តរាយដែលអាចកើតឡើងក្នុងជីវិតរបស់យើង។

សូមរក្សាសិទ្ធិគ្រប់យ៉ាងចំពោះខ្លឹមសារសំណេរមួយនេះ ហើយក៏សូមអធ្យាស្រ័យចំពោះអក្ខរាវិរុទ្ធ។ 🙏✍️

#អត្រាកំណែប្រលងសញ្ញាបត្រមធ្យមសិក្សាទុតិយភូមិ
សម័យប្រឡង: ០៦ វិច្ឆិកា ២០២៣
វិញ្ញាសា: អក្សរសាស្ត្រខ្មែរ (ថ្នាក់វិទ្យាសាស្រ្ត)
ប្រធាន: ចូរពន្យល់និងបកស្រាយ "បញ្ហាស្នេហាក្នុងអក្សរសិល្ប៍ខ្មែរ" ដោយលើកយកឧទាហរណ៍ក្នុងអក្សរសិល្ប៍ខ្មែរមកបញ្ជាក់។

#តែងសេចក្តីត្រៀមប្រឡងបាក់ឌុប ប្រធាន: អត្ថកោវិទម្នាក់បានពោលថា៖ "រឿងរាមកេរ្តិ៍ ជារឿងមនុស្សវិទ្យា"។ ចូរបង្ហាញដោយតឹកតាងក្នុងរឿងរាមកេរ្តិ៍មកបញ្ជាក់។

សូមអនុមោទនាបុណ្យវិសាខបូជា ថ្ងៃពុធ ១៥កើត ខែវិសាខ ឆ្នាំរោង ឆស័ក ពុទ្ធសករាជ២៥៦៧ ត្រូវនឹងថ្ងៃទី២២ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០២៤។

អត្រាកំណែក្រៅផ្លូវការ
វិញ្ញាសាតែងសេចក្តី
ប្រឡងគ្រូកម្រិតអនុវិទ្យាល័យ
សម័យប្រឡង: ១៨ ឧសភា ២០២៤
មណ្ឌលប្រឡង: សាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទភ្នំពេញ
សូមការអធ្យាស្រ័យ អភ័យទោស ចំពោះកំហុសអក្ខរាវិរុទ្ធ ព្រមទាំងខ្លឹមសារបកស្រាយ សូមធ្វើការរិះគន់ក្នុងន័យស្ថាបនា តាមរយៈឈែត និងប្រពន្ធ័តេលេក្រាម។
បកស្រាយដោយ: សឿន ពិសិដ្ឋ

#សូមជូនសេចក្តីអធិប្បាយ ប្រធាន: មានទស្សនៈមួយបានលើកថា៖ "មុខងារអប់រំ គឺជាមុខងារពិសេសមួយរបស់អក្សរសិល្ប៍ ហើយបណ្តុះបណ្តាលមនោសញ្ចេតនាស្នេហាជាតិ ជាកាតព្វកិច្ច និងចាំបំផុត។ (ចេញប្រឡងគ្រូអនុវិទ្យាល័យ សម័យប្រឡង: ទី១៨ ខែឧសភា ២០២៤)
សេចក្តីអធិប្បាយ
ជាទូទៅរាល់ស្នាដៃអក្សរសិល្ប៍ទាំងអស់ ដែលប្រសូតឡើងក្រោមទឹកដៃដ៏ប៉ិនប្រសប់របស់អ្នកនិពន្ធមិនថាស្នាដៃអក្សរសិល្ប៍ព្រាហ្មណ៍និយម ពុទ្ធនិយម ខេមរនិយម ឬស្នាដៃអក្សរសិល្ប៍បរទេសនិយមឡើយ គោលបំណងរបស់អ្នកនិពន្ធគឺផ្ដល់គំនិតទូន្មាន ប្រៀនប្រដៅ និងបណ្ដុះបណ្ដាលចំណេះដឹងដល់មនុស្សក្នុងសង្គមគ្រប់ស្ថានភាពទាំងអស់។ ដោយឈរលើគោលការណ៍បែបនេះហើយ ទើបមានទស្សនៈមួយបានលើកឡើងថា៖ "មុខងារអប់រំគឺជាមុខងារពិសេសមួយរបស់អក្សរសិល្ប៍ ហើយការបណ្ដុះបណ្ដាលមនោសញ្ចេតនាស្នេហាជាតិ ជាកាតព្វកិច្ចនិងចាំបាច់បំផុត"។
តើទស្សនៈខាងលើបានបង្កប់ខ្លឹមសារអប់រំយ៉ាងដូចម្ដេចខ្លះ?
ដើម្បីធ្វើជាមូលដ្ឋានគ្រឹះដ៏រឹងមាំក្នុងការបកស្រាយអធិប្បាយខ្លឹមសារប្រធានខាងលើឲ្យមានន័យគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ និងមានខ្លឹមសារជ្រាលជ្រៅទៅបាន យើងគប្បីធ្វើការសិក្សាទៅលើអត្ថន័យនៃពាក្យគន្លឹះសំខាន់ៗរបស់ប្រធានជាមុនសិន។ ពាក្យថា "អប់រំ" សំដៅដល់ការបង្ហាញប្រាប់មនុស្សទាំងឡាយឲ្យដើរលើផ្លូវល្អ។ ចំណែកពាក្យថា "អក្សរសិល្ប៍" មានន័យថា ជាកម្រងអត្ថបទដែលអ្នកនិពន្ធលើកយកបញ្ហាមនុស្សមកចោទនិងដោះស្រាយហើយបង្កប់ខ្លឹមសារអប់រំទៅតាមមនោគតិរបស់អ្នកនិពន្ធ។ រីពាក្យ "មនោសញ្ចេតនា" គឺជាការអធ្យាស្រ័យប្រកបដោយករុណា។ ដោយឡែកពាក្យថា "ស្នេហាជាតិ" មានន័យថា យកប្រយោជន៍ជាតិជាធំជាងប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួន ក្នុងករណីខ្លះអាចពលិជីវិតដើម្បីជាតិ។ ឯពាក្យ "កាតព្វកិច្ច" ធ្វើកិច្ចដែលត្រូវធ្វើឱ្យបានដាច់ខាត។ តាមអត្ថន័យប្រធានចង់បានន័យថា កម្រងអត្ថបទដែលបានតាក់តែងដោយអ្នកនិពន្ធ ប្រកបដោយភាពប៉ិនប្រសប់ ប៉ុន្តែប៉ុណ្ណោះថែមទាំងបានបណ្ដុះនៅគំនិតអប់រំ ព្រមទាំងបណ្ដុះឱ្យមនុស្សគ្រប់រូបមានការអធ្យាស្រ័យប្រកបដោយករុណា និងបណ្ដុះស្មារតីឱ្យមនុស្សទាំងអស់មានឧត្តមគតិស្នេហាជាតិទឹកដីមាតុភូមិ។
ជាការពិតណាស់ គ្រប់ស្នាដៃអក្សរសិល្ប៍មិនអាចចោលបាននូវមុខងារដ៏ពិសេសមួយគឺមុខងារអប់រំនេះឯង។ ទោះបីអក្សរសិល្ប៍ វាគឺជាអត្ថបទដែលអ្នកនិពន្ធតាក់តែងឡើងសម្រាប់អានកម្សាន្តអារម្មណ៍ បាត់ភាពអផ្សុក ភាពតានតឹងនៅក្នុងចិត្ត និងបំបាត់សេចក្តីទុក្ខព្រួយរបស់មនុស្សពិតមែន ប៉ុន្តែស្នាដៃអក្សរសិល្ប៍បានបង្កប់នៅខ្លឹមសារអប់រំ ពាក្យទូន្មាន ប្រៀនប្រដៅ ជាពិសេសបណ្ដុះ បណ្ដាលឱ្យយុវជនគិតប្រយោជន៍ជាតិជាធំ ដែលផ្ដោតសំខាន់ទៅលើកាតព្វកិច្ចស្នេហាជាតិ ព្រោះវាជាតួនាទីមួយរបស់យុវជនមិនអាចខ្វះបានក្នុងការចូលរួមការពារផលប្រយោជន៍ជាតិ។ បើយើងនិយាយអំពីមុខងាររបស់អក្សរសិល្ប៍វិញនោះ មានមុខងារសំខាន់ៗបួនយ៉ាងទីមួយមុខងារពុទ្ធិអក្សរសិល្ប៍មានភារកិច្ចផ្ដល់ឱ្យអ្នកអាននូវ ចំណេះដឹងចំពោះបញ្ហាជីវភាព បញ្ហាធម្មជាតិ បញ្ហាជីវិត បញ្ហាសីលធម៌។ ដូច្នេះតាមរយៈការសិក្សាអក្សរសិល្ប៍ សិក្សាអាចទទួលបាននូវបទពិសោធជាមេរៀនសម្រាប់កែលម្អក្នុងការរស់នៅ។ ទីពីរមុខងារអប់រំ អក្សរសិល្ប៍មានមុខងារអប់រំមនុស មានអាកប្បកិរិយាស្លួតបូត ត្រឹមត្រូវ ស្គាល់ល្អ ស្គាល់អាក្រក់ ដើម្បីអនុវត្តក្នុងជីវភាពសង្គម ពិសេសអប់រំយើងឱ្យ ស្រឡាញ់ជាតិមាតុភូមិ ។ ចំណែកទីបីមុខងារតថៈ អក្សរសិល្ប៍ឆ្លុះបញ្ចាំងពីទិដ្ឋភាពជាក់ស្តែង នៃការរស់នៅ អ្នកអានអាចស្តាប់ពីធាតុពិតរបស់មនុស្ស ដោយឥតលាក់លៀម ទាំងអំពើអាក្រក់ ទាំងអំពើល្អ និង មិនប្រកាន់វណ្ណៈ។ ឯមុខងារចុងក្រោយ មុខងារសោភ័ណ ឬសិល្ប៍វិជ្ជា បំណងសោភ័ណកើត ចេញពីស្នាដៃរបស់អ្នកនិពន្ធ ដែលចេះលើកយកបញ្ហាពិត ជាក់ស្តែង មកតែងយ៉ាងប៉ិនប្រសប់ដោយចេះប្រើពាក្យ ពេចន៍ឃ្លាប្រយោគបន្ថែមពីលើសិល្ប៍វិធីផ្សេងៗ ធ្វើឱ្យ អ្នកអានមានចិត្តសប្បាយរំភើបរីករាយ។ បំណងទាំងបួនខាងលើមានទំនាក់ទំនងគ្នាយ៉ាងជិតស្និទ្ធ តែ បំណងដែលសំខាន់ជាងគេគឺ បំណងសោភ័ណ ឬសិល្ប៍វិធី ព្រោះបំណងនេះធ្វើឱ្យអក្សរសិល្ប៍មានលក្ខណៈពិសេសជាងមុខវិជ្ជាផ្សេងទៀត។ បើគេផ្តាច់បំណងសោភ័ណចេញពីស្នាដៃអក្សរសិល្ប៍របស់គេនោះ មិនមានឈ្មោះជាអក្សរសិល្ប៍ឡើយ។ ទន្ទឹមនឹងនេះផងដែរ បើយើងងាកមកពិនិត្យខ្លឹមសាររបស់ប្រធាន ចង់ឱ្យយើងបង្ហាញអំពីមុខងារដ៏ពិសេសមួយអប់រំ។ តាមរយៈកម្រងអត្ថបទអក្សរសិល្ប៍បានបង្កប់តម្លៃអប់រំ គឺការអប់រំឲ្យមនុស្សមានអត្តចរិតស្លូតបូត សុភាពរាបសា ស្គាល់ល្អអាក្រក់ បុណ្យបាប គុណទោស អ្វីដែលដឹងមិនគួរធ្វើ ដែលជារឿងសំខាន់របស់មនុស្សដែលត្រូវអនុវត្តនៅក្នុងសង្គមនាពេលបច្ចុប្បន្ន។ អក្សរសិល្ប៍ បានផ្ដល់ឱ្យអ្នកអានអ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវ បានយល់ដឹងអំពីបញ្ហាជីវភាពរស់នៅរបស់មនុស្សក្នុងសម័យកាលណាមួយ ថែមទាំងបញ្ជ្រាបបាននៅការសន្ដោសប្រណី អធ្យាស្រ័យ ប្រកបទៅដោយកមេត្តា ការអាណិតអាសូរដល់មនុស្សផងគ្នាដែលរស់នៅក្នុងសង្គម ទៅរស់នៅក្រោមដំបូលផ្ទះតែមួយ។ គោលបំណងរបស់អ្នកនិពន្ធ មិនត្រឹមតែផ្ដល់នូវពុទ្ធិប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែថែមទាំងបានចូលរួមរក្សាសន្តិភាពសណ្ដាប់ធ្នាប់សង្គម ដោតទៅលើការអប់រំសីលធម៌ ចរិយាធម៌ និងការប្រព្រឹត្តនៅក្នុងសង្គមផងដែរ។ អ្វីដែលសំខាន់នោះមុខងាររបស់អក្សរសិល្ប៍ កសាងបានបុគ្គលិកលក្ខណៈរបស់មនុស្សឱ្យមានសីលធម៌ គុណធម៌ ស្រលាញ់អំពើល្អ ស្អប់ខ្ពើមអំពើអាក្រក់ មានមនោសញ្ចេតនាស្នេហាជាតិ ស្រឡាញ់យុត្តិធម៌ ស្អប់ខ្ពើមអយុត្តិធម៌ ចេះរស់នៅជាមួយគ្នា មានសាមគ្គីភាព ចេះជួយគ្នាទៅវិញទៅមក មិនប្រកាន់វណ្ណ: រើសអើងពូជសាសន៍ ពណ៌សម្បុរ ភេទ ឋានៈ តួនាទីឡើយ។ ជាក់ស្ដែង អត្ថបទសិលាចារិកទាំងឡាយបានអប់រំឲ្យមនុស្សជួយថែរក្សាគេដំណែល ដែលជាប្រភពចំណេះដឹងមូលដ្ឋានគ្រឹះដែលធ្វើឲ្យអ្នកសិក្សាបានស្គាល់ពីប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់ខ្មែរ។ ចំណែកស្នាដៃអក្សរសិល្ប៍ពុទ្ធនិយមវិញ បានអប់រំឲ្យមនុស្សជឿលើផលបុណ្យផលបាប ប្រកាន់យកភាពសុចរិតទៀងត្រង់ និងស្អប់ខ្ពើមរាល់អំពើអាក្រក់ទាំងអស់ មិនឱ្យមនុស្សប្រព្រឹត្តអំពើទាំងឡាយណាដែលធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់អ្នកដទៃ។ រីឯអក្សរសិល្ប៍ចលនាខេមរនិយមវិញ បានអប់រំឲ្យមនុស្សមិនជំនឿជាក់លើខ្លួន បណ្ដុះបណ្ដាលសេចក្តីព្យាយាម ឱ្យមនុស្សខិតខំប្រឹងប្រែង អប់រំឲ្យមនុស្សចេះរើបម្រាស់ និងចូលរួមក្នុងកិច្ចការរបស់ប្រទេសជាតិ គឺបណ្ដុះមនោសញ្ចេតនាស្នេហាជាតិដល់មនុស្សទាំងអស់ ឱ្យគិតប្រយោជន៍ជាតិជាធំជាងប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួន ថែមទាំងបានបណ្ដុះស្មារតីឲ្យមនុស្សហ៊ានធ្វើពលិកម្មដើម្បីរំដោះប្រទេសជាតិចេញពីគ្រោះមហន្តរាយផ្សេងៗ។ ចំណែកស្នាដៃអក្សរសិល្ប៍បែបព្រាហ្មណ៍និយម បានអប់រំឱ្យមនុស្សចេះគោរពពាក្យសន្យារបស់ខ្លួន មាននៅសេចក្តីស្មោះត្រង់ចំពោះគ្នា ចេះយោគយល់អធ្យាស្រ័យ ក្នុងនាមជាបងប្អូន និងឱ្យមនុស្សបោះបង់ចោលនៅការកុហកបោកប្រាស់ដើម្បីផលប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួន។ រីឯអក្សរសិល្ប៍បែបបរទេសនិយមវិញ ក៏មិនខុសគ្នាពីស្នាដៃអក្សរសិល្ប៍ខេមរនិយមដែរ គឺបានអប់រំឲ្យមនុស្សចេះដោះស្រាយ ស្វែងរកកិត្តិយសជូនខ្លួនឯង គ្រួសារ និងសង្គមជាតិ នឹងមានភក្តីភាពចំពោះស្នេហារបស់ខ្លួន។ ប្រសិនបើយើងក្រឡេកទៅមើលស្នាដៃអក្សរសិល្ប៍ទាំងឡាយ ដែលបានបង្កប់នូវតម្លៃអប់រំ ហើយបណ្ដុះបាននូវមនោសញ្ចេតនាស្នេហាជាតិមាតុភូមិ ដែលជាករណីដ៏ចាំបាច់បំផុតសម្រាប់មនុស្សដែលរស់នៅក្នុងសង្គមឲ្យគោរពប្រតិបត្តិតាម។ តាមរយៈវណ្ណកម្មអក្សរសិល្ប៍រឿង "តេជោយ៉ត" ដែលតាក់តែងនិពន្ធឡើងដោយលោកទី ជីហួត ជារឿងបែបល្ខោនបាសាក់ បានឆ្លុះបញ្ចាំងពីវីរភាពដ៏អង់អាចខ្លះហានរបស់តេជោយ៉ត ជំទាវស្រែន និងតេជោមាស បានប្រើប្រាស់គ្រប់មធ្យោបាយដើម្បីកំចាត់សត្រូវជូនជាតិមាតុភូមិរក្សាបាននូវសុខសន្តិភាព។ រឿងនេះដដែល បានអប់រំឲ្យមនុស្សឈប់រើសអើងប្រកាន់វណ្ណៈពូជសាសន៍ពណ៌សម្បុរតទៅទៀត។ ជំទាវស្រែន គឺជាមនុស្សស្រីដែលមានភាពវ័យឆ្លាត មានសម្រស់ស្រស់ស្អាត ថែមទាំងមានបញ្ញាស្មារតីដោះស្រាយបញ្ហាគ្រប់បែបយ៉ាង តែនាងគឺជាមនុស្សស្រីដាក់មានការរើសអើងវណ្ណៈពូជសាសន៍ មិនព្រមទទួលយកសេចក្តីស្នេហាពីតេជោយ៉តឡើយ។ តេជោយ៉ត បានប្រើល្បិចលួចយកកាំជណ្តើរទាវស្រែន ឱ្យជាងឆ្លាក់ធ្វើជាព្រះពុទ្ធរូប ជំទាវស្រែនក៏គោរពថ្វាយបង្គំធ្វើសក្ការៈបូជា។ ចុងក្រោយទើបនាងយល់អំពីគោលបំណងរបស់តេជោយ៉ត ហើយនាងក៏ព្រមទទួលយកតេជោយ៉តយកធ្វើជាស្វាមីរស់នៅសុខសាន្ត។ តម្លៃអប់រំដ៏ពិសេសមួយគឺស្មារតីអាជាតិ ការកម្លាំងសាមគ្គីគ្នា ដែលលើកឡើងតាមរយៈរឿងភូមិតិរច្ឆាន ដែលបានឆ្លុះបញ្ចាំងតាមរយៈតួអង្គ ជួន នៅ នាងនី នាងប៊ី ព្រមទាំងអ្នកក្លាហានម្ភៃនាក់ទៀត ភូមិក្រាំងលាវ រស់នៅក្រោមការគាបសង្កត់របស់ពួកអាណានិគមបារាំង បានរួមសហគ្នា លះបង់កម្លាំងកាយចិត្ត ព្រមទាំងពេលវេលា ស្វែងរកដំណោះស្រាយដើម្បីកម្ចាត់បារាំងជារ៉េស៊ីដង់ម្នាក់ឈ្មោះ បារដេស ដែលតែងតែដើរជម្រិតទារពន្ធអ្នកភូមិ ទៅបានវាយធ្វើបាប រហូតដល់ចាប់ដាក់គុកច្រវ៉ាក់ថែមទៀតផង។ គេមិនអាចឈរឱបដៃឃើញប្រជាជនរួមឈាមរងសេចក្តីទុក្ខវេទនាដោយការគេសង្កត់ ការចង្រិតទាពន្ធហួសហេតុពីសំណាក់ពួកអាណានិគមនិយមបារាំង ទើបធ្វើឱ្យអ្នកក្លាហានទាំងអស់ ក្រោកឈរឡើងតស៊ូប្រឆាំងជាមួយនឹងបារាំងដោយបានសម្លាប់រ៉េស៊ីដង់បារដេសអានដោយជោគជ័យ ដើម្បីសងសឹកជូនប្រជារាស្ត្រខ្មែរ។ ជាងនេះទៅទៀត បើយើងក្រឡេកទៅមើលស្នាដៃអក្សរសិល្ប៍ប្រជាប្រិយ រឿងធនញ្ជ័យវិញ ឆ្លុះបញ្ចាំងឲ្យឃើញអំពីឧត្តមគតិស្នេហាជាតិដ៏ជ្រាលជ្រៅ របស់តួអង្គធនញ្ជ័យ ដែលហ៊ានធ្វើពលិកម្មគ្រប់បែបយ៉ាងដើម្បីរំដោះជាតិចេញអំពីកណ្ដាប់ដៃរបស់ចិន។ ធនញ្ជ័យ ជាតួអង្គមួយដែលមានប្រាជ្ញាវាងវៃ រហ័សរហួន ស្វាហាប់ និងពោរពេញទៅដោយភាពវៃឆ្លាត អាចឆ្លើយដោះប្រស្នាជាមួយនឹងអ្នកប្រាជ្ញចិនឈ្នះគ្រប់ស្ថានភាពទាំងអស់ នឹងបានផ្ចាញ់ផ្ចាលពួកមន្ត្រីដែលមានគំនិតលោភលន់ចង់បាន មិនចេះស្កប់ស្កល់និងយសស័ក្តិ ឋានៈ តួនាទីរបស់ខ្លួន។ ជ័យជំនះទាំងអស់នេះ បានធ្វើឲ្យព្រះរាជា ប្រជារាស្ត្រទាំងអស់អបអរសាទរ គោរពកោតសរសើរធនញ្ជ័យ ហើយបានលើកធនញ្ជ័យទៅជាអ្នកប្រាជ្ញខ្មែរមួយរូប មានឥទ្ធិពលតាំងពីសម័យដើមបន្តរហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ន។ មុននឹងស្លាប់ធនញ្ជ័យបានព្រះរាជាថា "បើសោត្រីព្រួលកុំចោលស្រកា បើសោយត្រីប្រាកុំចោលស្រកី បើស្លម្ជូរក្បាលត្រី កុំចោលម្ជូតស្លឹកសណ្តាន់"។ បើយើងពិនិត្យឱ្យកាន់តែច្បាស់ថែមទៀត តម្លៃអប់រំតាមរយ:សរសិល្ប៍រឿងរាមកេរ្តិ៍ បានបណ្ដុះបណ្ដាលបញ្ចេតនារបស់មនុស្សឲ្យយល់អំពីតម្លៃជាតិ រួមកម្លាំង រួមចិត្ត ដើម្បីការពារជាតិនោះ ដោយតួអង្គភាគច្រើនសុទ្ធតែឆន្ទៈមោះមុតក្នុងការលះបង់កម្លាំងកាយចិត្ត ប្រាជ្ញាស្មារតី អាយុជីវិតដើម្បីការពារប្រទេសជាតិរបស់ខ្លួន។ ដូចជា ព្រះរាមសុខចិត្តលះបង់រាជសម្បត្តិ ទៅបួសទៅបួសរស់នៅក្នុងព្រៃតាមព្រះរាជបំណងរបស់ព្រះបិតា ដើម្បីបញ្ជៀសសង្គ្រាមបង្ហូរឈាមនៅក្នុងព្រះបរមរាជវាំង តាមរយៈការស្នើសុំរបស់នាងកៃកេសី ដែលសុំឱ្យបុត្រារបស់ខ្ញុំគឺព្រះភិរុតបានឡើងគ្រងរាជ្យសម្បត្តិ។ រីឯព្រះបាទទសរថ ជាព្រះមហាក្សត្រដែលគោរពតាមពាក្យសច្ចរបស់ខ្លួន បានយកព្រះទ័យទុកដាក់អំពីបញ្ហារាជ្យបល្ល័ង្គ ព្រោះខ្លួនមានវ័យចាស់ជរាណាស់ទៅហើយ។ ក្រុងរាពណ៍ ជាស្ដេចក្រងរាជ្យសម្បត្តិនៅនគរ ស៊ូប្ដូរជីវិតចេញច្បាំងជាមួយព្រះរាម ដើម្បីសងសឹកជូនប្អូនរបស់ខ្លួន ក៏ដូចជាប្រទេសជាតិ ទោះបីលះបង់អាយុជីវិតក៏មិនស្ដាយដែរ ធ្វើយ៉ាងណាដើម្បីរកសុខសន្តិភាពជូននគររបស់ខ្លួន។ ដោយឡែកកុម្ភការណ៍ ឥន្ទ្រជិត ជាមន្ត្រីរបស់ក្រុងរាពណ៍ ហ៊ានចេញមុខតស៊ូប្រយុទ្ធជាមួយនឹងទ័ពព្រះរាម ទោះបីលះបង់អាយុជីវិតរបស់ខ្លួនក៏ដោយ ដើម្បីរស់ខ្លួនសុខចិត្តស្លាប់ក្នុងបុព្វហេតុជាតិមាតុភូមិមិនមានការភ័យខ្លាច អត់ញ័រជាមួយនឹងខ្មាំងសត្រូវ។ ឯក្រុងពាលី ជាស្តេចស្វាមានភាពក្លាហានអង់អាច ក្រោកឈរឡើងដើម្បីការពារកិត្តិយស កេរ្តិ៍ឈ្មោះ កិត្យានុភាពរបស់ប្រទេសជាតិ មិនព្រមអង្វរឲ្យព្រះរាមទុកជីវិតឲ្យខ្លួនឡើយ សុខចិត្តស្លាប់ដើម្បីជាតិរបស់ខ្លួន។ ចំណែកឯ ស្តេចស្វាមហាជម្ពូ មានវិធីសាស្រ្តល្អក្នុងការដោះស្រាយជូនប្រទេសជាតិ បញ្ចៀសប្រទេសជាតិរបស់ខ្លួនឲ្យរួចផុតអំពីនឹមអាណានិគមរបស់ព្រះរាម ដោយយកលេសថា ខ្លួនឯងចាស់មិនអាចធ្វើសង្គ្រាមបាន ប្រគល់ឱ្យតែខុនខិល ខុននលមកតែប៉ុណ្ណោះ។ ជាក់ស្ដែងឱ្យយើងមកចាប់អារម្មណ៍លើស្នាដៃអក្សរសិល្ប៍រឿង "មាលាដួងចិត្ត" របស់អ្នកនិពន្ធ នូ ហាច បានលាតត្រដាងឱ្យឃើញពីពីរលក្ខណៈស្នេហាជាតិ ជាតម្លៃអប់រំរបស់អ្នកនិពន្ធ បានឆ្លុះបញ្ចាំងតាមតួអង្គទីឃាវុធ តាមរយៈដំណើរតាមរយៈដំណើររឿងបានបង្ហាញថា ទីឃាវុធបានរៀនបើថ្នាក់ទីពីរនៅវិទ្យាល័យព្រះស៊ីសុវត្ថិ ដែលនៅក្នុងសម័យនោះចាត់ទុកជាថ្នាក់ខ្ពស់ កម្រមានយុវជនណាដែលអាចរៀនបានខ្ពង់ខ្ពស់ដូចទីឃាវុធឡើយ។ ទីឃាវុធ ជាយុវជនដែលមានការតស៊ូក្នុងការធ្វើសង្គ្រាមជាមួយសត្រូវ ដើម្បីប្រទេសជារហូតធ្វើឲ្យប្រទេសជាតិទទួលបានសន្តិភាព។ ម្យ៉ាងវិញទៀត ទីឃាវុធ សុខចិត្តលះបង់សេចក្តីស្នេហារបស់ខ្លួនដើម្បីចូលបម្រើកងទ័ព នៅពេលដែលបានដឹងថានាងចន្ទមណី និងឪពុក ជាចារបុរស និងចារនារី ចូលបន្លំខ្លួនយកការណ៍នៅប្រទេសខ្មែរ ទីឃាវុធបានផ្ដាច់ខ្លួនចេញអំពីសេចក្តីស្នេហារបស់ខ្លួន ហើយផ្ដោតលើប្រទេសជាតិជាធំ ចិត្តលះបង់សេចក្តីសុខផ្ទាល់ខ្លួន ចូលបម្រើក្នុងជួរកងទ័ពដើម្បីច្បាំងជាមួយសត្រូវ រហូតធ្វើឱ្យខ្លួនឯងមានរបួស។ ក្នុងនោះផងដែរស្នាដៃអក្សរសិល្ប៍បានបង្កប់នៅតម្លៃអប់រំមួយយ៉ាងសំខាន់ផងដែរនោះ គឺអប់រំឲ្យមនុស្សយល់ដឹងអំពីតម្លៃនៃការសិក្សាវិជ្ជាបែបយ៉ាងដែលមានប្រយោជន៍សម្រាប់មនុស្សយកទៅប្រើប្រាស់ក្នុងផ្លូវត្រឹមត្រូវ។ ជាទឡ្ហីករណ៍រឿងទុំទាវ ដែលប្រសូតឡើងក្រោមស្នាព្រះហស្តដ៏ល្អឯករបស់ព្រះបទុត្ថេរ ងួន សោម តែងជាពាក្យកាព្យបទពាក្យប្រាំពីរ បានបង្ហាញពីការសិក្សារបស់នេនទុំ និងនេនពេជ្រ ដែលបានបួសរៀននៅក្នុងវត្តវិហារធំជាមួយព្រះគ្រូចៅអធិការវត្ត។ តាមរយៈរឿងក្នុងអត្ថបទបានបង្ហាញថា ទុំជាតួអង្គដែលមានចំណេះដឹងជ្រៅជ្រះផ្នែកស្មូត ដែលមានសំឡេងពីរោះក្រអួនប្រអៅ ឆក់យកបេះដូងអ្នកស្ដាប់ឲ្យតាមដាន នឹងបានពោលសរសើរមិនបាច់ពីមាត់។ រីឯនេនពេជ្រ មានចំណេះវិជ្ជាផ្នែកផ្លុំប៉ី ប្រកបដោយភាពប៉ិនប្រសប់លើជំនាញរបស់ខ្លួន មានសំឡេងពីរោះ តាមដំណើររឿងអ្នកទាំងពីរក៏បានព្រះរាជាទ្រង់ប្រទានងារជាអ្នកចម្រៀងឯកប្រចាំព្រះបរមរាជវាំង។ មិនតែប៉ុណ្ណោះទៀត នេនទុំក៏មានវិជ្ជាមួយគឺរៀនមន្តអាគមស្នេហ៍ និងបានសេកមន្តគាថាដាក់ក្នុងដន្លាប់ ធ្វើឲ្យនាងទាវចាត់ចិត្តស្រឡាញ់ដកមិនរួចពីទុំ ដូចលាមួយក្នុងកំណាព្យបានសរសេរថា "ឈប់អង់បន្តិចសែនសែកប្រេងម្សៅ រំលឹកដល់ទៅមន្តសារិកា លិនថោងករវឹករំលឹករក សិម្ពលីហៅយកមណីចិន្តា"។ រីឯវណ្ណកម្មស្នាដៃអក្សរសិល្ប៍រឿង "ព្រះអាទិត្យថ្មីរះលើផែនដីចាស់" របស់អ្នកនិពន្ធ សួន សុរិន្ទ អប់រំមនុស្សចេះជួយគ្នាទៅវិញទៅមក មានចិត្តអធ្យាស្រ័យ សន្តោសប្រណី ក៏ទៅដោយសេចក្តីករុណា ក្នុងនាមជាប្រជាជនខ្មែរដូចគ្នា បានស្ដែងឡើងតាមរយៈរដ្ឋមន្ត្រីវ័យក្មេង។ រយៈដំណើររឿងបានបង្ហាញថា តួអង្គរដ្ឋមន្ត្រីវ័យក្មេង ជាមនុស្សដែលដែលស្រឡាញ់ការសិក្សារៀនសូត្រ រហូតបានបញ្ចប់ការសិក្សាពីក្រៅប្រទេសផងដែរ នឹងបានយកចំណេះដឹងរបស់ខ្លួនមកបម្រើប្រទេសជាតិ ប្រើប្រជាជន ឱ្យឆន្ទៈមោះមុត មិនមានការរើសអើងចំពោះនរណាម្នាក់ឡើយ។ លោករដ្ឋមន្ត្រីបានជួយសង្គ្រោះសម រួចផុតពេលសេចក្តីទុក្ខវេទនា ភាពអត់ឃ្លាន ចាកចេញពីតែលតោលគ្មា នគោលដៅ គ្មានទីពឹងច្បាស់លាស់ ដោយលោករដ្ឋមន្ត្រីបានយក សម ឲ្យទៅនៅជាមួយ ដល់អាហារ បាយទឹកនំចំណី រស់នៅក្រោមដំបូងផ្ទះប្រកបដោយសេចក្តីសុខសាន្ត។ នេះបានបង្ហាញអំពីទឹកចិត្តដ៏បរិសុទ្ធរបស់លោករដ្ឋមន្ត្រី ជាមនុស្សល្អ មានទឹកចិត្តបម្រើប្រជាជនដោយមិនគិតប្រយោជន៍ខ្លួនឯងជាធំ ហើយនេះគឺជាអ្វីដែលសង្គមទាំងមូលចង់បានមន្ត្រីដ៏ល្អបែបនេះ។
សរុបមក រាល់ស្នាដៃអក្សរសិល្ប៍ពិតជាបានផ្ដល់គំនិតអប់រំ ទូន្មាន ប្រៀនប្រដៅ និងបានបណ្ដុះបណ្ដាលឧត្តមគតិស្នេហាជាតិដ៏ជ្រាលជ្រៅ ហើយក៏ជាកាតព្វកិច្ចចាំបាច់របស់មនុស្សក្នុងការចូលរួមចំណែកការពារ ថែរក្សាជាតិមាតុភូមិរបស់ខ្លួន។
ឆ្លងតាមរយៈការអត្ថាធិប្បាយរង្គាយសេចក្តី ព្រមទាំងលើកអំណះអំណាងមកបញ្ជាក់ក្នុងស្នាដៃអក្សរសិល្ប៍រួចមក យើងអាចសន្និដ្ឋាននឹងវាតម្លៃបានថា ប្រធានពិតជាមានតម្លៃព្រមទាំងគំនិតអប់រំជាច្រើន ជាពិសេស បានបណ្ដុះបណ្ដាលឱ្យមនុស្សរស់នៅប្រកបទៅដោយសេចក្តីករុណា ការអធ្យាស្រ័យ មានមេត្តា និងដាស់តឿនឱ្យមនុស្សគ្រប់រូបរួមកម្លាំងកាយចិត្ត បណ្តុះបណ្តាលសេចក្តីស្នេហាជាតិដែលជាកាតព្វកិច្ចចាំបាច់បំផុតរបស់មនុស្សជាតិ។ ក្នុងនាមយើងជាយុវជន យុវនារី ជាសិស្សានុសិស្ស គប្បីយកចិត្តទុកដាក់សិក្សារៀនសូត្រឱ្យមានចំណេះដឹង មានសមត្ថភាព ហើយចូលរួមចំណែកជាមួយថ្នាក់ដឹកនាំ ដើម្បីកសាងជាតិមាតុភូមិឱ្យឈានទៅរកភាពរីកចម្រើនជាលំដាប់ ក្លាយទៅជាធនធានមនុស្សរបស់ប្រទេសជាតិ។
ធ្វើសេចក្តីអធិប្បាយ: សឿន ពិសិដ្ឋ ( សូមរក្សាសិទ្ធិលើខ្លឹមសារប្រធានទាំងស្រុង) ហាមយកសំណេរនេះទៅធ្វើជាអាជីវកម្មផ្ទាល់ខ្លួន។